[Eusk/​Cast] La nada no es meta ni camino, es nada ( II de IV )

Hona­koan lau iruz­kin sai­le­ko biga­rren zatia aur­kez­tuen dugu, asmoa da Sor­tu­ren deri­ba eta Ezker Aber­tza­lea­ren zati baten egoe­ra azter­tzea. Aurre­koan (sai­le­ko lehe­nean) hurren­go kon­tu hauek jorra­tu geni­tuen batik bat: Sor­tu­ren mili­tan­tzia­ri oina­rri ideo­lo­gi­koen ingu­ru­ko azken emaitza jaki­te­ko esku­bi­de eta beha­rra uka­tu iza­nak era­gin duen efek­tu sun­tsitzai­le larria, utzie­zi­nez­ko hel­bu­ru his­to­ri­koak eta haiek lor­tze­ko estra­te­gia nahiz tak­ti­kak, era berean, aipa­tu genuen Sor­tu­ren Sorre­ra-bil­tza­rra­ren biga­rren zatia gau­zatze­ko epeal­di ofi­zia­lak bete ez dire­la (antza denez, muga­rik gabe atze­ra­tua). Genioen, azke­nik, Sor­tu­ren orain­go zuzen­da­ritzak har­tu­ta­ko era­ba­ki horiek eta bes­te batzuek baiez­tatzen dute­la buru­za­gi-tal­dea buro­kra­zia­ri atxi­ki egin zaio­la, bai­na ez dela hala­ko­rik ger­ta­tu, ordea, Sor­tu­ren oina­rriz­ko mili­tan­teen kasuan eta, are gutxia­go, Ezker Aber­tza­le osoan.
II
Pen­tsa­men­du kri­ti­ko eta librea dugu sekre­tis­mo buro­kra­ti­koa­ren lehen bik­ti­ma Biga­rren bik­ti­ma, zen­tsu­ra eta isil­ta­sun­pean iza­tea­ren ondo­rioz, pen­tsa­men­dua­ren kali­ta­tea­ren hondoratzea.
Mili­tan­teen ilu­sio par­te har­tzai­lea da hiru­ga­rren bik­ti­ma, izan ere, azka­rra­go edo beran­dua­go, des­ani­ma­tuz doa eta, are gaiz­kia­go, defen­t­sa teo­ri­ko eta poli­ti­koak ahul­du egi­ten dira erre­for­mis­moa­ren birus kutsa­ga­rria­ren aurrean.
Ez dadi­la inor nahas. Espe­rien­tzia his­to­ri­koak dios­ku­nez, ukae­zi­nak dira, buro­kra­ti­zatze-pro­ze­sue­ta­tik era­kun­de iraul­tzai­leek ate­ra­ta­ko era­gin nega­ti­boak, bai eta, han­go lezio teo­ri­ko eta poli­ti­koak ere. Edo­no­la ere, ezin­bes­te­koa da buro­kra­ti­zatzea­ren abia­du­ra neur­tzea, hau da, dagoe­ne­ko atze­rae­zi­na ote den edo, berriz, orain­dik atze­ra egi­te­ko auke­ra ote dagoen, fun­tzio­na­men­du demo­kra­ti­koa berres­ku­ratze aldera.
Ala­bai­na, ez da zere­gin erre­za, buro­kra­ziak berak kon­tra­ko iru­dia ema­ten due­la­ko, ale­gia, ezta­bai­datze­ko aska­ta­su­na­re­na. Adi­bi­dez, Sor­tu­ren azken hiru doku­men­tuek, bes­teak bes­te, hel­bu­ru zehatz hori har­tzen dute barne.
Kro­no­lo­gi­ko­ki, lehen doku­men­tua: Neo­li­be­ra­lis­moa­ren geo­po­li­ti­ka eta Eus­kal Herria, 2015eko urta­rri­le­koa, Iratzar Fun­da­zioa; biga­rren doku­men­tua: Kapi­ta­lis­moa­ren ondo­rioak Eus­kal Herrian, 2015eko otsai­le­koa, Sor­tu; eta hiru­ga­rren doku­men­tua: Ezker Aber­tza­lea­ren ego­kitza­pe­na, 2015eko otsai­le­koa, Iratzar Fundazioa.
Aipa­tu tes­tuek ezta­bai­da kri­ti­koa­ren aska­ta­sun-itxu­ra ema­ten dute, bai­na iru­zu­rrez­ko ezta­bai­da da, aldez aurre­tik, iritzi komu­na islatzen duen inola­ko doku­men­tu kolek­ti­bo­rik eta ofi­zia­lik idatzi ez dela­ko, horrek haien intere­se­ko gaie­tan arre­ta jar­tzea ahal­bi­detzen die txos­ten­gi­leei, mili­tan­tzia­ren­tzat inter­es­ga­rri izan litez­keen bes­te­la­ko kon­tu batzuk ahan­tzi eta alde bate­ra utziz. Modu horre­ta­ra, berriz ikus ditza­ke­gu oina­rri ideo­lo­gi­koak era­kutsi ez iza­na­ren efek­tu negar­ga­rriak, izan ere, han mili­tan­teen fun­tsez­ko kez­kak eta pre­miak adie­ra­zi behar­ko lira­te­ke, bene­ta­ko ezta­bai­da­gu­ne iza­te­ko, ala­bai­na, oina­rriak zen­tsu­ra­pean jarri dire­nez gero, mili­tan­te­ek ez daki­te zer era­ba­ki duten eta zuzen­da­ritzak nahi due­na esa­te­ko auke­ra du.
Hala­ber, nahiz eta orain­go zuzen­da­ritzak, oina­rriei ostu­ta­ko ezta­bai­dan apun­ta­tu eta jaso­ta­ko ara­zoei buruz idaz­tea auke­ra­tu (hala­ko hipo­te­sia onar­tuz), ara­zoa kon­pon­du beha­rrean, larria­go­tu egi­ten da. Sail hau idatzi baino lehe­na­go­ko iruz­ki­ne­tan age­rian utzi dugu due­la hiru urte­ko zuzen­da­ritzak ezta­bai­da ideo­lo­gi­koan era­bi­li­ta­ko mar­ke­tin komer­tzia­le­ko tek­ni­ka, haren intere­sak ain­tzat har­tuz, hor­taz, ez gara berri­ro horre­taz ari­ko. Orain­go zuzen­da­ritzak bila­tu­ta­ko frui­tuak jasotzen ditu, ale­gia, oina­rrien kez­ka batzuk jakin ondo­ren, hitza­ren mono­po­li­oa­ren bitar­tez, haien mani­pu­la­zioa egitea.
Hiru doku­men­tuak azter­tzean, hurren­go kons­tan­te­ak ikus­ten ditugu:
Lehen­da­bi­zi, jorra­tu­ta­ko gaia­ri dago­kio­nez, ez da egi­ten inon­go plan­te­amen­du his­to­ri­ko­rik, atze­ra egi­ten da urte gutxi batzuk bes­te­rik ez, geroa­go dio­te­na jus­ti­fi­katze alde­ra. Hiru­ga­rren doku­men­tua­ren hasie­ran Ezker Aber­tza­lea­ren his­to­ria gisa uler­tzen dute­na­ren alda­rri­ka­pe­na egi­ten da, hala ere, zen­bait topi­ko eta leku komu­ne­ta­ra mugatzen da, jarraian dato­rren diba­ga­zio abs­trak­tua­ren mai­la han­dia­ren ata­ri­koa dena.
Lehen doku­men­tuan libe­ra­lis­moa­ren jato­rria (XX. men­dea­ren hasie­raz geroz­tik) azal­tzen da, berriz jorra­tu­ko dugun gaia dela­rik; 1929ko kri­sial­dia behin aipatzen du, bi lerro­tan Euro­pa­ko Erki­de­goa sor­tze­ko 1945eko ingu­ru­ma­ria, 1947.
urtea ideia neo­li­be­ra­len has­ta­pen gisa, bes­te­rik ez, mer­ka­ta­ritza askea garran­tzi han­di­koa iza­nik, XVI. men­deaz geroz­ti­ko kapi­ta­lis­moa­ren izae­ran eta historian.
Doku­men­tu bakar batek ere ez du oina­rriz­ko azal­pen his­to­ri­ko­rik ema­ten, labu­rra bada ere, edo ez du egi­ten bes­te tes­tu kon­tsul­ta­ga­rri baten aipa­me­nik, hala­ko azter­gaiak pla­za­ratze­ko pro­ze­sua­ren non­dik nora­koak jaki­te­ko. Hiru­re­ta­ko kons­tan­te horrek era­kutsi­ta­koa­ren ara­be­ra, txos­ten­gi­leek, dire­nak dire­la, gutxie­nez, ira­ga­na­re­ki­ko lotu­ra oro moz­tu nahi dute edo kome­ni zaie­ne­ra murriz­tu, eta, gehie­nez, ezta­bai­da his­to­ri­koa­ren bel­dur dira.
Biga­rre­na lehen kons­tan­tea­ren gara­pe­na da larri­ta­su­na­ri dago­kio­nez: doku­men­tue­tan ez dago inola­ko kohe­ren­tzia meto­do­lo­gi­ko eta teo­ri­ko-kon­tzep­tua­lik, lana egi­tu­ra­tu eta pers­pek­ti­ba his­to­ri­koa iza­te­ko. Horre­la­ko kohe­ren­tzia mar­xis­mo­tik abia­tu­ta lor­tu dai­te­ke soi­lik. Bai­na guz­tiz alde­ran­tziz­koa ger­tatzen da. Lehen eta hiru­ga­rren doku­men­tuek kon­tra­ko teo­rien nahas­pi­la kao­ti­ko eta bate­ra­ezi­na ager­tzen dute, eta biga­rre­nak ezta hori ere, hala ere, pro­gra­ma mini­mo baten zatia pro­po­satze­ko meri­tua dauka.
Lehen doku­men­tu­ko nahas­pi­lak aurre­ra­koi­ta­sun mota baten alde egi­ten du, erre­for­mis­mo bur­ge­sa­ren­tzat onar­ga­rria dena, bal­din eta orain­dik exis­titzen bada. Gal­de­ra bereha­la­koa da: zer-nola­ko intere­sa dago neo­li­be­ra­lis­moa­ren aurrean libe­ra­lis­moa­ren ber­tsio eder­ga­rria ema­te­ko, fun­tsez­ko korron­teak aipa­tu gabe, hots, eko­no­mia bur­ge­sa­ri dagoz­kio­nak ‑kla­si­koa, neo­kla­si­koa edo mar­gi­na­lis­ta eta neoliberala‑, eta batez ere, eko­no­mia bur­ge­sa­ren eta mar­xis­moa­ren arte­ko tal­ka hil­ga­rria? Key­nes-en ingu­ru­ko zer­bait esan al dai­te­ke Marx ezta azal-aza­le­tik ere aipa­tu gabe eta, segi­dan, une­ko sobie­tar eko­no­mia pla­ni­fi­ka­tua? Eman al dai­te­ke «ongi­za­te-esta­tua­ri» buruz­ko defi­ni­zio «neu­tra­lik» eta egin al dai­te­ke «libe­ra­lis­mo sozia­la­ren» lau­do­rio­rik, haren anker­ke­rien ingu­ru­ko txin­tik ere esan gabe? Azal­du al dai­te­ke EAJ eta UPN­ren TTI­Pren alde­ko jarre­ra Hegoal­de­ko kla­se bur­ge­saz hitz egin gabe?
Hiru­ga­rren doku­men­tu­ko nahas­pi­la pro­pio egin­da­koa bide da, izan ere, Marx, adi­bi­dez, hiru aldiz, gutxie­nez, aipatzen bada ere Mannheim‑i buruz­ko hala­beha­rrez­ko aipua egi­ten da, erre­for­mis­moa ebo­lu­zio­na­tu egin zue­na iza­nik, horrez gain, pla­ni­fi­ka­zio sozia­la­ren gai­ne­ko kon­tzep­tuak ez dau­ka Mar­xe­na­re­kin zeri­ku­si­rik. Era berean, biga­rren doku­men­tuan Marx iden­ti­fi­katzen da ideo­lo­gian, psi­ko­lo­gian eta zen­tzu komu­nean oina­rri­tu­ta­ko eza­gutza­ren sozio­lo­gia­re­kin, Mar­xe­kin zeri­ku­si­rik ez due­na. Bes­tal­de, hege­mo­nia, inde­pen­den­tzia, demo­kra­zia eta sozia­lis­moa­ri buruz­ko ata­le­tan eze­re­za teo­ri­koa da hutsu­ne kon­tzep­tua­la bete nahi due­na: nola lor­tu hori bal­din eta pro­duk­zio-inda­rren jabetza­ren kon­tzep­tu-gil­tza­rria inon ager­tzen ez bada? Nola da posi­ble sozia­lis­moz, demo­kra­ziaz, inde­pen­den­tziaz eta hege­mo­niaz hitz egi­tea, bal­din eta jabetza bur­ge­sa eta bera babes­ten duten arma­dak aipatzen ez badi­ra? Luze ez jotzea­rren, hiru­ga­rren doku­men­tuak, modu doi­lo­rrean, des­ka­li­fi­ka­zio poli­ti­ko, psi­ko­lo­gi­ko eta per­tso­na­la dara­bil oina­rri ideo­lo­gi­koak jaki­te­ko esku­bi­deak erres­pe­tatzea, bes­te­rik ez, eskatzen dute­ne­ki­ko, bai eta, zorroz­ta­sun zein serio­ta­sun teo­ri­koa eta aska­ta­su­nez kri­ti­ka­tu nahiz ezta­bai­datzea eskatzen dute­ne­ki­ko ere. Kide horiek ez dute inor irain­tzen, bai­na irai­nak jasotzen dituz­te; ez dute inor baz­ter­tzen, bai­na ezker aber­tza­le­tik baz­ter­tzen dituzte.
Biga­rren doku­men­tuan hur­bi­le­ko eus­kal errea­li­ta­tea­ren des­krip­zioa egi­ten da aza­le­tik eta modu kuan­ti­ta­ti­boan. Ez du azal­tzen errea­li­ta­te horren zer­ga­tia, ez du plan­te­atzen zulo­tik ate­ratze­ko pro­gra­ma iraul­tzai­le maxi­mo edo mini­mo­rik, aldiz, des­krip­zio bate­ra mugatzen da. ala­bai­na, bes­te biek ez beza­la, pro­gra­ma mini­mo bati dagoz­kion zen­bait kon­tu eskain­tzen ditu, eta esker­tze­koa da: sis­te­ma publi­ko indar­tsua, zer­ga-erre­for­ma erra­di­ka­la, finan­tza-sis­te­ma pro­pioa, ban­ku publi­ko eta sozia­la, zer­bitzu publi­ko dui­nak…, dena dela, adie­raz­pen erre­for­mis­tek lau­so­tu egi­ten dute ukae­zi­nez­ko aurre­ra­pau­so hori, kasu bate­ra­ko: «lan­gi­le-kla­sea­ren erres­pe­tuan oina­rri­tu­ta­ko ere­du eko­no­mi­ko eta sozial berri­rantz tran­tsi­zioa abiatzea». Bes­te bi doku­men­tue­tan beza­la, biga­rre­nean ere zen­bait kon­tzep­tu uzten dira alde bate­ra, hala nola, kla­se-borro­ka, iraul­tza sozia­la eta, are gehia­go, iraul­tza sozia­lis­ta eta abar, hor­taz. pro­gra­ma mini­moa­ren zatitxo hori hon­da­tu samar gel­ditzen da: nola, zein herri bote­rek, iraun­kor­ki mobi­li­za­tua, eza­rri­ko ditu aurre­ko neu­rriak? Nola eki­din­go dira, adi­bi­dez, enpre­sa­rien boi­ko­ta eta kapi­tal-ihe­sa hala­ko neu­rrien aurrean, bal­din eta pla­ni­fi­ka­zio sozia­lis­tan aurre­ra egi­ten ez bada? Biga­rren doku­men­tuan ez da hala­ko­rik aipatzen.
Azke­nik, hiru­ga­rren ezau­ga­rria da, hiru­rek teo­ria his­to­ri­ko eta his­to­ria teo­ri­koa­ri buruz­ko inola­ko aipa­me­nik egi­ten ez dute­la: XIX. men­dea­ren amaie­raz geroz­tik, sozia­lis­moak beti egin du tal­ka eko­no­mia, poli­ti­ka eta ideo­lo­gia bur­ge­sa­re­kin. Tre­nen arte­ko tal­ka da, bana­ka, bagoi guz­tie­tan era­gi­na due­na ‑eko­no­mi­koan, poli­ti­koan eta teorikoan‑, bai­na mul­tzo­ka iza­nez gero, tren osoak gehi loko­mo­to­rak ‑zuzen­da­ritza sozia­lis­ta edo burgesa‑, kri­sial­di sozio­po­li­ti­koen une­rik larrie­nak adie­raz­ten dituz­te, kri­sial­di sozioe­ko­no­mi­koe­tan jato­rria dute­nak eta horien gai­nean zuti­tu direnak.
Prak­ti­ka erre­for­mis­ta eta prak­ti­ka iraul­tzai­lea­ren arte­ko aldea adie­raz­te­ko, hurren­go hiru gal­de­rei eman­da­ko eran­tzu­nen ara­be­ra adie­raz­ten da: ba al dago sol­da­ta­pe­ko esplo­ta­zio­rik, gain­ba­lio­rik, lana­ren lege­rik? Sozia­lis­moak baietz dio, bur­ge­siak, ordea, ezetz. Kla­se kapi­ta­lis­ta­ren tres­na­rik al da esta­tua, edo neu­tra­la ote da eta balia­ga­rri izan dai­te­ke lan­gi­le-kla­sea­ren­tzat? Sozia­lis­moak dio esta­tua kapi­ta­la­re­na dela eta sun­tsi­tu behar dela, bur­ge­siak, ordea, neu­tra­la dela, guz­tio­na eta bere horre­tan utzi behar dela. Azke­nik, ba al dago aur­ka­ko-bata­su­nik eta ‑borro­ka­rik, hau da, dia­lek­ti­ka mate­ria­lis­ta­rik, edo ba ote dago har­mo­nia­rik eta ore­ka­rik, hau da, meta­fi­si­ka idea­lis­ta­rik? Sozia­lis­moak dio mate­ria­lis­mo dia­lek­ti­koa iraul­tza­ren meto­do teo­ri­koa dela, berriz, bur­ge­siak dio, dia­lek­ti­ka­ri uko egi­teaz gain, zen­tzu komu­na dela aldae­zin­ta­su­na era­kus­ten duen meto­doa, gau­zak iso­la­tu­rik dau­de­la eta bata­sun eta borro­ka iraun­ko­rrean kon­trae­san anta­go­ni­ko­rik ez dagoela.
Hiru gal­de­rok bere­zi­ki prak­ti­koak dira, eta egi­ta­teek aurrez aurre jar­tzen dituz­te iraul­tza eta erreak­zioa: erre­for­mis­moak erdi­bi­dean gel­di­tu nahi du patxa­daz, bai­na azka­rra­go edo beran­dua­go ban­do batean edo kon­tra­koan kokatzen da, eta ia beti kapi­ta­la­ren alde egi­ten du.
Azter­gai izan ditu­gun Sor­tu­ren doku­men­tuek ika­raz ihes egi­ten dute his­to­ria errea­lean era­ba­ki­ga­rri diren gai horie­ta­tik, egi­ta­tee­tan eta teo­rian exis­ti­tu­ko ez bai­li­ran. Hala eta guz­tiz ere, errea­li­ta­tea­ren aurrean itsua­re­na egi­tea da erre­for­mis­moa­ren gai­xo­ta­sun seni­la­ren sin­to­ma­rik larrie­ne­ta­ko bat.
Petri Reka­ba­rren