[EUS]
Zer aldatu da 1932ko lehenengo Aberri Eguna eta gaur egun Aberri Eguna ospatzearen garrantziaren artean? Zergaitik jarraitzen du beharrezkoa izaten Aberri Eguna ospatzeak, nahiz eta 93 urte pasatu? Ze etorkizun izan dezakegu europar «autonomia estrategikoa» deritzon amarruaren barruan? Zein litzateke gure etorkizuna «iraultza internazional» kosmopolitaren hodei gaineetan lebitatzera mugatuko bagina? Momentu hauetan galdegai hauek duten garrantzi kritikoa dela eta, artikulu hau bi zatitan banatuko dugu: lehenengoan, historian zein gaur egun daukan esanahiaren gaineko gure iritziak azalduko ditugu; bigarrenean, ekitaldiaren inguruan alderdi, kolektibo, sindikatu eta abarrek hartutako jarreretatik ateratako irakasgaien inguruan arituko gara, eta baita hauotan egondako parte hartze maila zein parte hartze hauen balio kualitatiboaren inguruan.
1917. urtetik eta 1919an Internazional Komunista eratu zenetik aurrera, herrien autodeterminazio eta independentziarako eskubidearen teoria leninista hedatu zen munduan zehar. 1921. urterako euskal herri langilearen baitan eztabaidatua izaten hasi zen, nahiz eta 1923tik 1931ra arteko diktadura militar espainiarrak errotik moztu eztabaidaren izaera publikoa, klandestinitatera mugatzera behartuz. Euskadiko Alderdi Komunista gazteak independentzia nazionalaren, amnistiaren, ejerzito inperialista espainiarra herrialdetik ateratzearen eta abarren gainean egiten zituen hausnarketa eta proposamenek euskal burgesia beldurtu egiten zuten. PNV-tik ezkerrera emandako eta erradikaltasun zein koherentzia handiagoa suposatzen zuten ANV bezalako banaketa batzuek ere, aurrekoek baino gutxiago izan arren, beldurtu egiten zuten.
1932. urtean herri langileak eta bereziki emakume langile eta nekazariak 1929ko krisiaren ondorioak pairatzen zituzten: langabezia, pobretzea eta inflazioa, eta Euskal Herriaren kontrako inperialismo franko-espainiarren gorakada, faxismoaren forma «berri» baten agerpenarekin. 1931. urtean Madrilek Lizarrako Estatutuari ezezkoa emateak sentimendu nazionala are kementsuagoa egin zuen. Hego Euskal Herrian, diktadura militarraren ostean, klase borroka berreskuratuko da, bereziki Nafarroan lur komunalak eskuratzeko mobilizazioak adibide azpimarragarria izanik. Ipar Euskal Herrian nolabaiteko berindartze bat nabarituko da langilego, kultura eta euskalduntasun eremuetan. Klase borroka errealitate objektibo bat zen, eta nahiz ta ekimen ofizial bakar gisa agertu, 1932ko Aberri Egun burgesak ezin zuen errealitate hori ezkutatu. Izan ere, ordurako nazionalismo burgesa eta eskuineko foralismoarekiko antagonikoa zen independentismo komunistaren ernamuina existitzen zen, eta beraz, lehen Aberri Egun hori barnetik apurtuta zegoela esan behar dugu, klase zapalkuntza nazionala eta PNVren izaera kapitalista dela eta.
Komeni da gogoratzea 1929ko krisiak mundu mailako kapitalismoaren bigarren Depresio Handia abiarazi zuela, Sobietar Batasuna salbatu egin zelarik, sozialismorako norabidean egindako planifikazio estatalari esker. Baldintza hauetan deitu zuen PNV‑k lehen Aberri Eguna, bere masa indarra eta ezarritako ordenaren onarpena erakusteko, kontziente baitzen 1890etik aurrerako proletalgoaren matxinada historia ikaragarriaz, geroago 1934tik aurrera berriz ere frogatuko zena, behin nazismoa Alemaniaz jabetu, ber-armatzea hasi eta bere helburua Sobietar Batasuna eta sozialismoaren ezein arrasto suntsitzeko mehatxua egin zuenean. Praktikan, bi Aberri Egun antagoniko izan ziren. Barne-barneko zein itxurazko bateraezintasun hau areagotu egin da 2025. urtera bitartean, eta oraindik gehiago tentsionatuko da.
I. Mundu Gerra 1873 – 1893 bitarteko lehen Depresio Handiaren ondorioz eratutako kontraesan inperialisten ondorioa izan bazen, II. Mundu Gerra 1929 – 1940 arteko krisiaren kontraesanek sortua izango da. Hirugarren Depresio Handiak 2007 – 2008 urteetan egin zuen eztanda, eta kaskartzen, hedatzen eta indartzen joan da, nahiz eta inperialismoak ahaleginak eta bi egin gelditzeko, krisiaren kostuak gizateri esplotatuaren bizkar gainean ezarriz. Orain, 2025. urtean, mundu mailako kapitalaren egoera 2007 – 2008koa baino askoz larriagoa eta kezkagarriagoa da, zentzu guztietan, 1932. urtean existitzen ez ziren eta imaginatu ere egin ezin zitezkeen arrakalaz josirik dagoelarik bere egitura sozioekonomikoa.
2025. urteko kapitalismoaren berritasuna, 1932. urtean existitzen ez zena, forma berriak dituen kapital finantziero-espekulatibo, fiktizio eta arrisku handidunen multzoaren existentzia da. Itxura batean, bigarren maila batera alboratu du kapital industrial-finantziarioa, hain zuzen ere lan indarraren esplotazioaren bitartez balioa egiazki ekoiztu dezakeen bakarra, modu horretan lege tendentzialen eta kapitalaren kontraesanen bilakaera «kasino ekonomiaren» ausazko kapritxoen menpe jarriz. Berriz bueltatuko garen gai klabea dugu hau. Baina egin dezagun piskat atzera hobeto ulertzeko. Mundu mailan ematen zen klase arteko borrokaren garapenak, 1917. urtean bertan, existitzen zen inperialismoaren mugen inguruko hausnarketak behartzen zituen: monopolioetan aldaketak, kapitalen esportazioak, finantza kapitalaren izaera, guzti horretan balioaren legeak betetzen zuen funtzioa…
Alde batetik, kapitalaren metaketa handiagotua oztopatzen duten zailtasun endogenoak, eta bestetik, klase borrokaren eta nazio askapen anti-inperialistaren presioak, bi hauen arteko dialektikak, kapitalaren forma berrien eta hauen aurreko maila guztietako erresistentzien agerpena behartu zuen. 70. hamarkadatik aurrera krisiaren inguruko ezinbesteko eztabaidak berreskuratu ziren: eraisketaren eta hazkundearen mugen teoriak; inperialismoa eta militarizazioa; sozialismoa-edo-basakeria dilematik komunismoa-edo-kaosa dilemarako jauzia; sarraskia inperialismoaren adierazle berri bezela; espontaneitatea eta antolakuntzaren arteko dialektika; abanguardien papera; alienazio eta fetitxismo berrien aurreko kontrako borrokak, eta abar. Arrazoi guztiz V. asanbada luzea bezala ezagutzen dena, gaur egun ere elikatzen jarraitzen gaituen praxi oparo ikaragarri horren ekoizpena da.
1989ko Washingtoneko Kontsentsuak, protekzionismo inperialistan eta herri ahulak hobeto arpilatzeko hauen defentsa baliabideak suntsitzeko urrats bat gehiago izan zenak, kapitalaren kontraerasoa gertaera ofizial bilakatu eta fase berri bat irekitzen du, nahiz eta ez den izango betierekoa eta harmakada batean agortuko den, 2007 – 2008ko kirisiaren berri emango digun 2001eko krisiarekin hain zuzen. Nahiz eta Estatu Batuek eta Europar Batasunak modu ezberdin batean erreakzionatu, hirugarren Depresio Handiaren aurreko erantzunaren izaera klasista berdina izan zen: alde batetik kapitalen liberalizazio gehiago eta protekzionismo inperialista handiagoa; eta bestetik, men egiten ez duten Estatuekiko biolentzia gehiago. Mendebaldeak Apokalipsiaren Zaldunak askatu ditu (izurritea, gosea, gerra eta heriotza), erresistentzia oro zapaltzeko aginduarekin. Izurritea giza osasunaren pribatizaziotik eratorria da; gosetea energiaren pribatizaziotik; gizateriaren erailketa eta heriotzaren industriaren gerra beste hiruren arteko jauzi eta sintesi kualitatibotik. Sintesi berri hau da Aberri Eguna ospatzen jarraitzea behartzen diguna.
NATOz eta bestelako izu eta sarraski bitartekoez gain, 2025eko kapitalismoak baditu 1932an existitzen ez ziren beste zapalkuntza eta esplotazio tresna batzuk, besteak beste inbertsio funtsak eta beste konglomeratu erraldoi batzuk, bilioika dolar eta euro mugitzen dituztenak argiaren abiaduran herrialde batetik bestera saltoka, langosten izurrite biblikoa bailitzan. BlackRock-ek, adibidez, 10 bilioi dolarretik gorako aktiboak kudeatzen ditu, Espainiako Estatuko BPGaren sei halako, eta presentzia handia du IBEX-35eko enpresen %60an. Hitz egin genezake baita, kapitalismo «frantsesa», «espainiarra» eta «euskalduna» ere barrutik kontrolatzen duten talde boteretsuez, marrazoak bailiran igeri egiten dute eta arrisku handiko kapital finantzario-espekulatibo eta fikziozkoaren ozeanoan. Guzti hau beraiek funtsezko parte diren laguntza inperialistari esker burutzen dute, herrialdeak eta kulturak suntsituz, eta tartekoak nahiz ahulak diren Estatuen independentzia, inperialismoarekiko menpekotasun erreala ezkutatzen duen subiranotasun formal soil batera murriztuz. Gerra sozioekonomikorako arma-panoplia zabal, aberats eta oso moldagarria dute, hala nola funts putre ia ahalguztidunak, subiranoak, pentsioenak, inbertsioenak, arrisku-kapitalarenak, inbertsio-libreenak, ez aipatzearren nazioarteko aseguru-etxe handiak eta gizarte-sarraskien hondarrak hienak balira bezala irensten dituzten bankuak. Baina beti dituzte gainera armadak behin betiko baliabidetzat.
Hori ikusita, 1932an ez bezala, 2025ean berrosatzen ari den ezker independentistak oso esperientzia goi-mailakoa duela jakin behar dugu, eta hori erabakigarria dela orainari eta etorkizunari aurre egiteko. Barne-esperientzia, lorpenak, konkistak, porrotak eta auto-porrotak, zatiketak eta abandonuak…; kanpo-esperientzia, klase-borroka eta askapen nazionala munduan bere ikasgai teorikoekin, zeinak besteak beste, marxismoaren balioa eta edozein zapalkuntza eta injustizia motaren aurka egiteko betebehar etikoa berresten baitute, une bakoitzean beharrezko ikusten diren bitartekoekin. Begirada objektibo batek erakusten du, duela hamarkada bateko auto-porrotaren helburuak huts egin duela: burgesiaren eta soberanismo erreformistaren arteko aliantza interklasista sendo bat sortzea sozioliberal eta erreformista espainiarrek lagunduta, bizitza politikoa «normalizatzeko» eta baketzeko, instituzio espainiarretan kateatuz.
Helburu horrek bi arrazoirengatik egin du porrot. Bata, jaio aurretik hil den «ziklo politiko berri» miragarriari buruzko trilogian jada azaldu dugu. Bestea, desagertutako ezker abertzaleko taldeek militantziari eutsi ziotelako, «demokraziaren garaipenari» buruz oihukatzen zen umekeriazko triunfalismoaren erdian. Askotariko taldeak, baina izendatzaile komun bat zutenak: ez errenditzea eta berreskuratzea nahiz gaurkotzea urteetan zehar bildutakoaren ona: lehenik marxismoak klase-independentismoa bere egin zuenetik honakoa eta, ondoren baita, 1950eko hamarkadatik honakoa, gerra soziala nonahi goratzen denean, baita Euskal Herrian ere, eta bere muturreko adierazpena den gerra herri langilearen bizitza ere okertzen hasten denean.
Orain, beraz, zorroztasun handiagoz kritikatu behar dugu subiranismoak proposatzen digun Europako «autonomia estrategikoaren» tranpa, dena esanik, Durangoko Udalean EAJrekin batera Ehun kolektiboak Euskal Errepublika Independentearen kontsigna bere egin eta zabaltzeko egindako proposamena baztertu duena. Bere ordezkarien arabera, «autonomia estrategikoa» bateraezina da NATOrekin eta Europar Batasunean 100.000 tropa eta 275 base dituen inperialismo yankiarekiko sumisioarekin. Horrela esanda ez genukeela inolako eragozpenik izango esan genezake. Baina arazoa da subiranismoak duen «Europaren» ikuspegia guztiz faltsua dela eta nahikoa da joan den martxoaren 26an EH Bilduko ordezkariak Espainiako Parlamentuan egindako hogei minutuko hitzaldia entzutea konturatzeko «Europa» hori ez zela bakerako sortu esaten zaigun bezala, baizik eta barne gerra sozialerako eta kanpoko gerra inperialistarako.
Nolabaiteko lotsa sentitzen dugu, historia ezagutu nahi duenaren eskura dauden egiak erreformismoari gogorarazi behar zaizkionean: «Europa» burgesia antisobietarrak eta nazifaxismoarekin kolaborazionista zenak sortu zuen, Estatu Batuek eta Britainia Handiak zuzenduta, gaizki izendatutako «gerra hotza» deiturikoa abiatzeko oinarri gisa, hau da, 1917 eta 1948 arteko klase borrokaren ondorioz galdutako munduaren menderatzea berreskuratzeko kontraeraso inperialista izan zena. «Autonomia estrategikoak» Europar Batasunaren izaera erreakzionarioa edertu eta, aldi berean, desitxuratu baizik ez du egiten, herri langilea nahastu egiten ditu, eta beti arriskutsua den fikzio bakezalea indartzen du.
Horrez gain, subiranismoa helburu zehatzak baina ilusorioak lortzeko ahaleginetan ari dela ematen duen bitartean, desagertutako ezker abertzalearen gehiengoaren auto-porrotetik sortutako beste korronteak, muturreko komunismo abstraktua eta klase zapalkuntza nazionalarekiko mespretxua ezaugarri dituenak, Aberri Eguna data deseroso batera murrizten du, prentsa ohar labur bat besterik merezi ez duena, garrantzirik gabeko urteroko tramite bat. Klase independentzia ukatzen duen moda intelektual kosmopolita eta faltsuki internazionalista arakatu dezakegu 1967 – 1970ean ETAn izandako bi zatiketetan, behin eta berriz berpizten den moda, baina indar gutxiagorekin. Testuinguruak alderatuz, Mugimendu Sozialistak, ahaleginak ahalegin, ez du lortu aurreko zatiketa horiek lortutako eragin desorientatzailea. Arrazoietako bat da Mugimendu Sozialistak baino gutxiago gutxietsi zutela zapalkuntza nazionalaren potentzial iraultzailea. Betidanik Aberri Egunaren garrantzi material eta sinbolikoa gehiago baloratu zuten komunista etereoek baino, nahiz eta «nazionalismo» guztiak kritikatu.
Aberri Eguna ospatzearen edo ez ospatzearen garrantzia hemen hain labur azaldutakotik sortzen da. Ez gaude 1932an ezta diktadura frankistapean ere, orain arte inoiz jasan gabeko krisi kapitalistan murgilduta baizik. Hartzen dugun bidearen arabera, sozialismorantz eta independentziarantz jo ahal izango dugu, edo zapalkuntza nazional, klase esplotazio eta menderatze burgesaren forma gogorragoetara egingo dugu atzera. Langile herriaren Aberri Eguna indartzea ez da orain arte mantendu den berreskurapen ildoarekin jarraitzea soilik, baizik eta aurrera jauzi kualitatibo bat ematea.
Falta diren hiru asteetan, ikusiko dugu korronte ezberdinek zer esaten eta egiten duten Aberri Egunaren inguruan, nola antolatzen edo baztertzen duten, ekitaldietan zer esaten duten eta Euskal Herrian zer inplikazio dituen. Bigarren zatian balorazio orokor bat egingo dugu, ondorioak azpimarratuz.
Petri Rekabarren
2025eko apirilak 2a
[ES]
¿Qué ha cambiado entre el primer Aberri Eguna de 1932 y la importancia de continuar celebrando el Aberri Eguna? ¿Por qué sigue siendo necesario celebrar el Aberri Eguna a pesar de los noventa y tres años transcurridos? ¿Qué futuro podemos tener dentro de esa trampa llamada «autonomía estratégica» europea? ¿Cuál sería nuestro futuro si nos limitáramos a levitar en las nubes de la «revolución internacional» cosmopolita? Debido a la importancia crítica que en estos momentos tienen estos y otros interrogantes, vamos a dividir el artículo en dos partes: en la primera expondremos nuestras opiniones sobre su significado histórico y actual; en la segunda, sobre las lecciones extraídas de los posicionamientos frente al evento de partidos, colectivos, sindicatos, etc., así como sobre la cuantía de las asistencias y sobre el valor cualitativo de tales participaciones.
Desde 1917 y desde la creación de la Internacional Comunista en 1919 se popularizaba por el mundo la teoría leninista del derecho de los pueblos a la autodeterminación y a la independencia. Para 1921 se empezaba a debatirla en el pueblo trabajador vasco, pero la dictadura militar española de 1923 a 1931 cortó de cuajo su trascendencia pública recluyéndola en la clandestinidad. Las reflexiones y propuestas del joven Partido Comunista de Euskadi sobre la independencia nacional, la amnistía, la salida del país del ejército imperialista español, etc., asustaban a la burguesía vasca. También le asustaban, pero menos, algunas escisiones por la izquierda del PNV que exigían radicalidad y coherencia, como ANV.
En 1932 el pueblo trabajador y en especial la mujer obrera y campesina sufría los efectos de la crisis de 1929: desempleo, empobrecimiento e inflación, incremento del imperialismo franco-español contra Euskal Herria con la irrupción de su «nueva» forma fascista. La negativa de Madrid a conceder el Estatuto de Estella de 1931, encorajinaba el sentimiento nacional. La lucha de clases se recuperaba tras la dictadura militar en Hego Euskal Herria, destacando por ejemplo las movilizaciones para recuperar las tierras comunales especialmente en Nafarroa. En Ipar Euskal Herria también se constataba una cierta recuperación trabajadora, cultural y euskaldun. La lucha de clases era una realidad objetiva y el Aberri Eguna burgués de 1932 no podía ocultarlo por mucho que apareciera como el único acto oficial. De hecho, ya existía un embrión de independentismo comunista antagónico al nacionalismo burgués y al foralismo derechista, por lo que debemos decir que ese primer Aberri Eguna estaba roto internamente por la opresión nacional de clase y por la esencia capitalista del PNV.
Conviene recordar que la crisis de 1929 inició la segunda Gran Depresión del capitalismo mundial, salvándose la URSS gracias a la planificación estatal tendente al socialismo. En estas condiciones el PNV convocó el primer Aberri Eguna para mostrar su fuerza de masas y su aceptación del orden, consciente de la impresionante historia insurreccional del proletariado desde 1890 lo que se comprobaría de nuevo desde 1934 en adelante, una vez que el nazismo se apoderó de Alemania, comenzó su rearme y advirtió que su objetivo era destruir la URSS y cualquier rastro de socialismo. En la práctica, fueron dos Aberri Eguna antagónicos. Esta inconciliabilidad de fondo y de forma se ha agudizado hasta 2025 y se tensará más.
Si la Primera Guerra Mundial era el resultado de las contradicciones imperialistas provocadas por la primera Gran Depresión, la de 1873 – 1893, la Segunda Guerra Mundial será desencadenada por las contradicciones de la crisis de 1929 – 1940. La tercera Gran Depresión estalló en 2007 – 2008, se ha ido agravando, extendiendo e intensificando a pesar de los denodados esfuerzos imperialistas por cerrarla echando sus costos sobre la espalda de la humanidad explotada. Ahora, en 2025, la situación del capital mundial es más grave e inquietante en todos los sentidos que en 2007 – 2008, teniendo grietas que minan su estructura socioeconómica que no existían ni siquiera podían ser imaginadas en 1932.
Una de las novedades del capitalismo de 2025, que no existía en 1932, es el conjunto de nuevas formas del capital financiero-especulativo, ficticio y de alto riesgo que, en apariencia, ha desplazado a segundo lugar al capital industrial-financiero, el único verdaderamente productor de valor mediante la explotación de la fuerza de trabajo, reduciendo el devenir de las leyes tendenciales y de las contradicciones del capital al caprichoso azar de la «economía de casino», tema clave al que volveremos. Retrocedamos un poco para entenderlo mejor. El desarrollo de la lucha de clases a escala mundial forzaba reflexiones incluso sobre los límites del imperialismo tal cual se expresaba en 1917: los cambios en los monopolios, la exportación de capitales, la naturaleza del capital financiero, la función de la ley del valor en todo ello…
La dialéctica entre las dificultades endógenas que lastran la acumulación ampliada y la presión de las luchas de clases y de liberación nacional antiimperialista forzó la aparición de nuevas formas del capital y de sus correspondientes resistencias a todos los niveles. Desde la década de los años 70 se volvieron a recuperar debates imprescindibles sobre la crisis, la teoría del derrumbe y los límites del crecimiento, el imperialismo y la militarización, el salto del dilema socialismo o barbarie al dilema comunismo o caos, del exterminismo como expresión reciente del imperialismo, la dialéctica entre espontaneidad y organización, el papel de las vanguardias, la lucha contra las nuevas alienaciones y fetichismos, etc. Lo que con razón se conoce como la larga V Asamblea es producto de esta impresionante exuberancia de praxis que aún nos sigue alimentando.
El Consenso de Washington de 1989, un paso más en el proteccionismo imperialista y en la destrucción de las defensas de los pueblos débiles para saquearlos mejor, oficializa la contraofensiva del capital y abre una fase nueva que, sin embargo, no es eterna sino que se agota en una década, con la crisis de 2001 que anuncia la de 2007 – 2008. Aunque Estados Unidos y la Unión Europea reaccionaron de forma diferente, la esencia clasista de ambas respuesta a la tercera Gran Depresión fue la misma: más liberalización de capitales y más proteccionismo imperialista, por un lado, y, por otro, más violencias contra los Estados que se niegan a obedecer. Occidente ha desatado a los Jinetes del Apocalipsis –peste, hambre, guerra y muerte– con la orden de aplastar todas las resistencias. La peste surge de la privatización de la salud humana; el hambre de la privatización de la energía; la guerra de la industria de la matanza humana y la muerte del salto y síntesis cualitativa de las tres anteriores. Es esta nueva síntesis la que nos exige seguir celebrando el Aberri Eguna.
Además de la OTAN y de otros medios de terror y exterminio, el capitalismo de 2025 tiene otros instrumentos de opresión y explotación que no existían en 1932, entre los que destacan los fondos de inversión y otros gigantescos conglomerados que mueven billones de dólares y euros a la velocidad de la luz saltando de un país a otro, como la bíblica plaga de langostas. BlackRock, por ejemplo, maneja activos superiores a 10 billones de dólares, nada menos que seis veces el PIB del Estado español, con fuerte presencia en el 60% de las empresas del IBEX-35. No hablamos de otros grupos igualmente poderosos que también controlan desde dentro el capitalismo «francés», «español» y «vasco», gracias al apoyo imperialista del que son parte esencial, lo que les permite nadar como tiburones en el océano del capital financiero-especulativo y ficticio de alto riesgo, arrasando países y culturas, reduciendo la independencia de los Estados intermedios y débiles a simple soberanía formal que oculta una dependencia real hacia los dictados del imperialismo. Disponen de una amplia, rica y muy adaptable panoplia de armas para la guerra socioeconómica como los cuasi omnipotentes fondos-buitre, soberanos, de pensiones, de inversión, de capital-riesgo, de inversión-libre, por no hablar de las grandes aseguradoras internacionales y de las manadas de bancos que como hienas devoran los restos de las matanzas sociales. Pero siempre tiene los ejércitos como recurso definitivo.
Visto esto, debemos saber que a diferencia de 1932, en 2025 la izquierda independentista que se está recomponiendo tiene una experiencia muy superior, lo que es decisivo para encarar el presente y el futuro. Experiencia interna, logros, conquistas, derrotas y auto-derrotas, escisiones y abandonos…; experiencia externa, la lucha de clases y de liberación nacional en el mundo con sus lecciones teóricas que, entre otras cosas, confirman la valía del marxismo y el deber ético de combatir cualquier tipo de opresión y de injusticia con los medios que se vean necesarios en cada momento. Una mirada objetiva muestra que ha fracasado el objetivo de la auto-derrota de hace una década: crear una sólida alianza interclasista entre la burguesía y el soberanismo reformista apoyada por los socioliberales y reformistas españoles para «normalizar» y pacificar la vida política encadenándola en las instituciones españolas.
Este objetivo ha fracasado por dos razones. Una ya la hemos explicado en la trilogía sobre el milagroso «nuevo ciclo político» que ha muerto antes de nacer. La otra porque grupos de la extinta izquierda abertzale mantuvieron su militancia en medio del triunfalismo pueril que vociferaba sobre la «victoria de la democracia». Grupos diversos que sin embargo tenían un denominador común: no rendirse, recuperar y actualizar lo mucho de bueno almacenado desde que, primero, el marxismo asumió el independentismo de clase y, después, desde la década de 1950 hasta ahora, cuando la guerra social se recrudece en todas partes, también en Euskal Herria, y cuando su expresión extrema, la guerra bélica, también empieza a empeorar la vida del pueblo trabajador.
Es ahora, por tanto, cuando debemos criticar con más rigor si cabe la trampa de la «autonomía estratégica» europea que nos propone el soberanismo que, todo hay que decirlo, ha rechazado en el Ayuntamiento de Durango junto con el PNV la propuesta del colectico Ehun de asumir y extender la consigna de la Republica Vasca Independiente. Según sus representantes, la «autonomía estratégica» es incompatible con la OTAN y con la sumisión al imperialismo yanqui que tiene 100.000 tropas y 275 bases en la Unión Europea. Podríamos decir que así dicho no tendríamos ninguna objeción. Pero el problema radica en que la visión de «Europa» que tiene el soberanismo es totalmente falsa, basta escuchar la intervención de veinte minutos de la representante de EH Bildu en el Parlamento español el pasado 26 de marzo para darse cuenta que esa «Europa» no fue creada para la paz como se nos dice, sino para la guerra social interna y la guerra imperialista externa.
Sentimos un cierto sonrojo al tener que recordarle al reformismo verdades al alcance de quien quiera conocer la historia: «Europa» fue creada por la burguesía antisoviética y colaboracionista con el nazifascismo, dirigida por Estados Unidos y Gran Bretaña, como soporte para lanzar la mal llamada «guerra fría», es decir, la contraofensiva imperialista para recuperar su dominio del mundo, perdido precisamente por la lucha de clases entre 1917 y 1948. La «autonomía estratégica» embellece y a la vez distorsiona la naturaleza reaccionaria de la Unión Europea, confunde y desconcierta a los pueblos trabajadores y refuerza la siempre peligrosa ficción pacifista.
Pero si el soberanismo parece que se vuelca en lograr objetivos concretos aunque ilusorios, la otra corriente surgida de la auto-derrota de la mayoría de la extinta izquierda abertzale, caracterizada por su comunismo en extremo abstracto y por su desdén hacia la opresión nacional de clase, reduce al Aberri Eguna a una fecha incómoda que solo merece un escueto comunicado de prensa, un trámite anual sin importancia. Podemos rastrear la moda intelectual cosmopolita y falsamente internacionalista que rechaza la independencia de clase ya en dos escisiones en ETA en 1967 – 1970, moda que renace una y otra vez aunque con menos fuerza. Comparando contextos, el Movimiento Socialista no alcanza pese a sus esfuerzos el impacto desorientador de aquellas escisiones. Una de las razones es que menospreciaron menos que el Movimiento Socialista el potencial revolucionario de la opresión nacional, siempre valoraron más que los comunistas etéreos la importancia material y simbólica del Aberri Eguna, aun criticando todos los «nacionalismos».
La importancia de celebrar o no el Aberri Eguna nace de lo expuesto aquí tan brevemente. No estamos en 1932 ni bajo la dictadura franquista, sino inmersos en una crisis capitalista nunca sufrida hasta ahora. Según qué camino tomemos podremos avanzar hacia el socialismo y la independencia o retrocederemos hacia formas más duras de opresión nacional, de explotación de clase y de dominación burguesa. Reforzar el Aberri Eguna del pueblo obrero no solo es seguir con la línea de recuperación mantenida hasta ahora, sino dar un salto cualitativo hacia adelante.
Durante las tres semanas que faltan, veremos qué dicen y hacen las diversas corrientes sobre todo lo que envuelve el Aberri Eguna, cómo lo organizan o lo marginan, lo que dicen en los actos y qué implicaciones tiene sobre Euskal Herria. En la segunda parte haremos una valoración general insistiendo en sus consecuencias.
Petri Rekabarren
2 de abril de 2025