Abian I, anbi­guo­ta­sun erreformista

Ezker Aber­tza­lea gare­nok, oro har, egin behar dugun auto­kri­ti­ka­rik fun­tsez­koe­na, men­de erdi baino gehia­go­ko bere iza­tea­ren his­to­ri­koa den bide­tik, bai­na bere­zi­ki tal­de era­gi­lea dei­tu dena eta gaur egu­ne­ko zuzen­da­ritzan dau­den aber­tza­leak, hasie­ra­tik dagoen ezta­bai­da­ra­ko etsi­ga­rria eta esan­gu­ratsua den gogo­ga­be­tu­ri­ko mili­tan­tzia dagoe­la da. Ez da ona, edo zuze­na­go esan­da, Abian txos­te­nak bere lehe­nen­go para­gra­foan ezta­bai­da­ra­ko hila­be­te luzeen zehar asis­ten­tzia eta par­tai­detza-tasa­ri buruz­ko, fal­tsua den, itxu­ra bigun­dua eta leun­du bat eman nahi iza­na, sei­na­le txa­rra da, ale­gia. Hain­bes­te kos­ta egi­ten du onar­tzeak hasie­ra­ko itxa­ro­pe­nak hoz­tu egin direla?

Egia da, ezta­bai­da­ren ondo­ren­go fasee­tan pren­t­sa oha­rre­tan par­tai­detza­ren eta emaitzen zen­ba­te­koak eman zire­la, ilu­sio jaitsie­ra hori onar­tzen zituz­ten datuak,hain zuzen ere. Mili­tan­te aber­tza­le askok bere beti­ko tokie­tan hala­ko urtzea ema­tea­ren ondo­rioei buruz ezta­bai­da­tu dute. Bai­na joe­ra objek­ti­bo honi buruz­ko isil­ta­sun ofi­zia­lak, hurren­go hau­tes­kun­dee­tan larria­go­tu dai­te­kee­na, dagoen nahas­ke­ta­ri uler­te­zin­ta­su­na soi­lik gehitzen dio. Oso kal­te­ga­rria da, zuzen­da­ritzak dina­mi­ka sozia­len ingu­ruan duen iritzia mili­tan­tzia­ri ezku­tatzea: edo zuzen­da­ritzak mili­tan­teen ani­mo­rik eza­ren igoe­ra­ri buruz­ko ideia­rik ez du?eta iza­te­ko­tan, mili­tan­tziak ez luke eza­gu­tu behar?edo zuzen­da­ritza­ri bel­du­rra ema­ten dio mili­tan­tziak beraien ezta­bai­da demo­kra­ti­ko­ra­ko esku­bi­de­tik hara­go ibiltzea? 

Hitzau­rrean zen­bait aldi­tan eta tes­tua­ren zehar azpi­ma­rra­tu­ko da, Abian txos­te­na ez dela itxia edo amai­tu­ri­ko tes­tu bat, iga­rotze bidea dela, kata­li­zatzai­lea bai­zik, eta era­kun­dee­tan geroa­go egin­go diren ezta­bai­dak Ezker Aber­tza­lea edu­ki zehatzez bete­ko dituz­te­nak izan­go dire­la. Oina­rriz­ko bes­te hel­bu­ru bat alde­koa ez den mili­tan­tzia, erre­ta dagoe­na, eta bes­te herri-sek­to­reak era­kar­tzea dela nabar­men­du egin­go dute. Hala eta guz­tiz ere, itxa­ro­pen hau atoan des­ager­tu­ko da, Hitzau­rrean eta tes­tuan bai­ta ere Eus­kal Bidean eta Zutik Eus­kal Herrian, ofi­zial­ki, hasie­ra eman zien ardatz nagu­siak adie­ra­ziak dau­de­la baiez­ta­tu egi­ten delako. 

Hau da, mili­tan­tziak eza­rri­ta dau­den muge­tan baka­rrik ezta­bai­da deza­ke, kale­tik ten­tsio sozia­la ate­ra nahian eta Lege­bil­tza­rre­ra era­ma­te­ko, nor­malkun­tza sozia­la lor­tze­ko etabakea, bio­len­tzia guz­tiei uko egi­nez, kapi­ta­la­ren legea onar­tuz eta bere demo­kra­zia, batez ere Par­ti­duen Legea, era­gin­da­ko kal­tea onar­tuz eta dena ETA dena­ren has­ta­pe­na­ren egiaz­ko­ta­su­na onartuz.

Hasie­ra­tik, gure tal­deak bere kri­ti­ka jaki­te­ra eman du, gure ize­na sarean kli­ka­tuz esku­ra­ga­rri dau­de, bai doku­men­tu hauek eta bere emaitzak bal­din­tzatze­ko era­bi­li ziren tres­nak ere. Orain ez dugu onar­tu­ko inork lepo­ratzea, bar­ne­ko hase­rreal­di eta azto­ra­me­na­ren han­ditzen doan itsa­sal­di­ra gehi­tu gare­la. Orain dela gutxi,- Iña­ki Ega­ña –Irain­tzai­le Nagu­siak- disi­den­teak gaitzes­tea­ri ekin zion berri­ro (¿?) Gara­ren pre­di­ku-aul­ki­tik bere erdei­nuz­ko gaitzes­pe­nak eginez.

Orain dela gutxi ere, herrial­de bate­ko Ezker Aber­tza­lea­ren orain­go buru­za­gi nabar­men batek, mili­tan­te bat ostra­zis­moz kon­de­na­tu zuen publi­ko­ki; bes­te herrial­de baten bes­te batek, pre­so baten seni­deak beraien auzo­ko herri­ko­tik bere argaz­kia ken­tze­ra behar­tu zituen eta leku asko­tan kri­ti­katze­ko esku­bi­dea era­bil­tzen duten per­tso­nen aur­ka egu­ne­ro­ko pre­sioa darrai: sek­to­re erre­for­mis­tak ez du onar­tzen egia beti ere iraul­tzai­lea dela. 

Hitzau­rreak ezta­bai­da­ren errea­li­ta­tea­ri buruz gezu­rra esa­ten duen hei­nean, txos­ten ofi­zia­le­tik baz­ter­tuak dire­nak, aurre­ko para­gra­foan adie­ra­zi dugu­nez, Ezker Aber­tza­lea­ren bar­ne errea­li­ta­tea­ren iru­di idi­li­ko bat eskain­tzen du. Barruan ten­tsioa indar­tzen den bitar­tean eta korron­teen arte­ko dis­tan­tzia­ri bul­tza egi­ten dio­ten hei­nean, txos­te­nak ametsez­ko ima­ji­na bat aditze­ra eman nahi du. Irain­tzai­le nagu­sia­ren Tren­to­ko amo­rrua-ren aurrean harri­tu egin diren per­tso­na gehia­go izan dira, Abian txos­te­na ira­kur­tzea lor­tu­ko dute­nek baino,gertatzen dena da, beraien inten­tzio onak Gara­ren pre­di­ku aul­ki­tik egin­da­ko gar­du­nez­ko kon­de­nez erres­kal­da­tu­rik gera­tu­ko dire­la. Ezta­bai­da argi­ga­rri­rik ger­ta ez dadin, batzuk bar­ne ten­tsioak larria­go­tu nahi dituz­te­la ema­ten du, heda­bi­deen han­di­ke­ri osoz egi­na, Abian-en ager­tzen den tal­de era­gi­lea­ren hel­bu­ru gupi­datsu eta lau­da­ga­rria deuseztatuz.

Gure tal­deak supo­si­zioe­ta­tik alde egi­ten du, horre­ga­tik ez dugu nahi hauek eta bes­te auke­ra batzuei buruz­ko zurru­mu­rruak azal­du nahi. Egiaz­ta dai­tez­keen ger­ta­ki­zu­ne­tan oina­rritzea nahia­go dugu: Hitzau­rrea-n baiez­tatzen da Zutik Eus­kal Herria‑k egoe­ra era­ba­tean astin­du zue­la garai poli­ti­ko berri bat zabal­duz. Ez da egia. Ez da era­ba­te­ko astin­ke­ta­rik eman, ezta ziklo berri­rik zabal­du ere. Ondo uler­ta­raz­tea nahi dugu: Abian txos­te­nak ez du gezu­rrik esa­ten, hau da, ez du pen­tsatzen duen kon­tra­koa esa­ten tron­pa­tu nahian, hau baino txa­rra­goa da nahiz eta ohar­ka­be­koa izan. Tal­de era­gi­leak esa­ten due­na egia dela uste du, bere ustez alda­ke­ta poli­ti­ko erra­di­ka­la egon da eta hau da Ezker Aber­tza­le­ko atal baten erra­kun­tza­rik han­die­na. Poli­ti­ka eta kapi­ta­lis­moa­ren ikus­pun­tu erre­for­mis­ta bate­tik jaiotzen den akats bat da, eta dia­lek­ti­ka­ren era­ba­te­ko ezja­kin­ta­sun hutsa.

Gu geuk bide­ga­be joka­tu­ko genu­ke, erre­for­mis­moa­ren hutse­gi­tea fro­gatzean luza­tu­ko bagi­na, Hitzau­rrean bere tesia modu lako­ni­koan adie­ra­zia izan da, elka­rre­ki­ko­ta­su­nez­ko has­ta­pe­na erres­pe­ta­tu­ko dugu eta bere oke­rre­ko edu­kia azal­tze­ko hurren­go ema­nal­die­ta­ra itxa­ron­go dugu. Aitza­ki hori guz­tiz kri­ti­katze­ko eta sozia­lis­moa­ren kon­tra­ko adie­raz­pen hori, ber­tan, Ezker Aber­tza­leak agen­da sozia­la biga­rren mai­la bate­ra­ko utzi due­la(sic): Ezker Aber­tza­le­ko atal batek kla­se-borro­ka­ri uko egin dio eta hori dela eta era­ba­te­ko alda­ke­ta lor­tu due­la uste du. Era­ba­te­ko alda­ke­ta hau zein alde­ta­ra eman da? gal­de­ra­ri eran­tzu­na eman­go diogu.

Azke­nez, zeha­ro kal­te­ga­rriak diren ondo­rioak ere azter­tu­ko ditu­gu egin­da­ko ezta­bai­da­ren emaitze­tan oina­rri­tu­ta­ko egoe­ra­ri buruz­ko azter­ke­ta hori mili­tan­tzia­ri ez bidal­tzea­ga­tik. Egoe­ra­ri buruz par­tai­deek zer uste dute? Edo des­ber­din­ta­sun horiek hain­bes­te­ra­koak izan dira tal­de era­gi­leak labur­bil­du ezin izan ditue­la? Edo ego­te­ko­tan, ez du nahi jakin mili­tan­tziak duen bes­te­re­ne­zi­nez­ko esku­bi­de horren bar­ne-dife­ren­tziak eza­gu­tu nahi? Oina­rriz­koa den honen beza­la­ko esku­bi­de batek uka­pe­na­ren gai­nean, ezin du era­kun­de­rik sor­tu ezta bizi­rik iraun ere, eta batez ere egoe­ra­ri buruz­ko gehien­goa­ren jarre­ra kon­tuan izan gabe.

Doku­men­tuak ondo egi­ten du eta arra­zoia du esa­ten due­nean, atal honen hasie­ra­tik, eus­kal nazio kon­tzien­tzia­ren fun­tsez­koa den oina­rri moduan eus­kal­dun­tze baten borro­ka­ren alde egi­ten due­la eta bere bizitza poli­ti­ka eta esta­tu-mai­la­koan ere. Ados egon­da ere, hemen Ezker Aber­tza­lea­ren tal­de baten erre­for­mis­moa­ren muga estruk­tu­ra­le­tik bate­kin topo egi­ten dugu: eus­ka­ra esta­tu-hiz­kun­tza izan behar dela egia izan­da, era­bi­le­ra poli­ti­ko eta kul­tu­ra­la izan behar due­na izan­da, pre­miaz­ko lor­pen hau, nahi­koa ez litza­te­ke izan­go gure hiz­kun­tza nazio­na­la, eus­kal bizitza sozioe­ko­no­mi­koa­ren pro­duk­zio-pro­ze­su eta ugal­ke­ta-pro­ze­suan bar­ne­ra­tu­ko ez balitz. Esta­tu-poli­ti­koa den bote­rea era­ba­ki­ga­rria da edo­zein hiz­kun­tza­ren bizi­rau­pe­ne­ra­ko, batez ere bere his­to­rian zehar beti ere zapal­dua izan bada. Bai­na epe ertain eta luzean sos­ten­gu poli­ti­koa nahi­koa ez da egi­tu­ra sozioe­ko­no­mi­koa­ren bila­kae­rak, bes­te hiz­kun­tza des­ber­din bate­rantz jotzen badu. Joe­ra hau egun­go mun­dua­li­za­tu­rik dagoen kapi­ta­lis­moa­ren fasean arin­du eta indar­tu­ko da.

Edo­zein toki­tik begi­ra­tu­ta ere, eus­ka­ra hiz­kun­tza esta­tu-poli­ti­ka iza­teak egu­ne­ro­ko iza­tea eska­tu­ko luke, eta honek egu­ne­ro­ko pro­duk­zio eta ugal­ke­ta-pro­ze­suen erla­zio sozio­lin­guis­ti­koen ara­zoa eta jabetza esku­bi­dea­ren erla­zio lin­guis­ti­ko-eko­no­mi­koak plan­te­atu­ko lituz­ke. Hau da, eus­kal­dun­tzea­ri zuzen­du behar dio­gun sol­da­ta­pe­ko lane­tan den­bo­ra­ren murriz­ke­ta­ra­ko eza­rri behar lira­te­keen neu­rri sozio­la­bo­ra­lak, hez­kun­tza eta admi­nis­tra­zio-neu­rrien ozto­poa azal­du­ko luke: hau da, kapi­ta­la­ren zuze­nak eta ez zuze­nak diren ira­ba­ziak murriz­tu, gas­tu sozia­len eta publi­koen igoe­ra­ren bitar­tez, gas­tu hauek kapi­ta­la­ren moz­ki­ne­tik ate­ra­ko lira­te­ke. Kla­se-borro­kaz ari gara, Abian doku­men­tu­tik baz­ter­tu­ri­ko oina­rriz­ko kon­tzep­tua izanik. 

Utzi­ta­ko oina­rriz­ko kon­tzep­tu hone­ta­ra jo behar­ko dugu, bai­ta ere ema­ku­me lan­gi­lea­ren buru­ja­betze eta kapi­ta­la­ren arte­ko harre­man anta­go­ni­koa aditze­ra ema­te­ko. Adi­bi­de bakar bat jarri­ko dugu, ema­ku­mea­ren sol­da­ta gizo­nez­koa­re­kin ber­din­tzea kapi­ta­la­ren ira­ba­zia murriz­tea, behin­tzat bere zati pro­por­tzio­na­lean, supo­sa­tu­ko luke: %20 eta %30‑a moz­kin gutxia­go eta ondo­ren­goa gal­de­tu­ko genu­ke: oli­gar­kiak erre­sis­ten­tzia­rik gabe arta­zi-eba­ki hau onar­tu ote al du, bes­te murriz­ke­ta batzue­ta­ra gehi­tu­ko dena iza­nik? Abian doku­men­tuan era­bil­tzen den hitza dara­bil­gu­la ohar zai­tez­te, eta tron­patzen ez baga­ra, doku­men­tuan ez dena ager­tzen eus­kal bur­ge­sia­re­na, ale­gia.

Kapi­ta­lak, bere ete­ki­ne­tan onar­tu behar dituen kos­tuei buruz, gas­tu publi­koa­ren igoe­ra izu­ga­rria modu zuzen edo ez zuze­nean ordain­du behar izan­go du, ema­ku­mea­ren esku­bi­de guz­tiak berres­ku­ratze­ko bidez­ko ordain­sa­ria ziur­tatze­ko. Kapi­ta­lis­moa­ren erre­pro­duk­zio-inda­rre­tik tran­tsi­zio iraul­tzai­le­dun- azken hau alde bate­ra utzi­ta­ko kon­tzep­tu iraun­ko­rra, oker­tzen ez baga­ra- gizar­te baten erre­pro­duk­zio-bizitza­ren sozia­lis­mo­ra sal­to kua­li­ta­ti­boa eman nahi bada, ema­ku­mea­ren buru­ja­betze hone­tan hain­bes­te­ra­ko sal­to bat ema­teak, hau da, giza­kien libe­ra­zioan, era­ba­te­ko alda­ke­ta behar du, orain bai, estra­te­gia eko­no­mi­koa, politika,hezkuntzarena,sexualarena, etab. Alda­ke­ta honek lehe­na­go edo beran­dua­go Eus­kal Herria inpe­ria­lis­mo fran­ko-espai­nia­rra­ren pro­pie­ta­tea dena­ren ideia­re­kin zuze­nean tal­ka egin­go du.

Herria­ren ete­ki­ne­ra­ko eza­rri nahi den edo­zein poli­ti­ka sozioe­ko­no­mi­koak balia­bi­deen lor­pe­ne­ta­ra­ko ara­zoa gaur ez bada, bihar, plan­te­atu­ko du. Orain arte bi baka­rrik iku­si ditu­gu: eus­ka­ra eta ema­ku­mea­ren buru­ja­betzea. Aurre­ra­go para­gra­fo luze batean doku­men­tuak ara­zo sozioe­ko­lo­gi­koaz hitz egin­go du, bai­na poli­ti­ka horre­ta­ra­ko beha­rrez­koak diren balia­bi­deen has­ta­pe­ne­tan berri­ro ere gel­di­tu­ko da. Adi­bi­dez, lan bal­din­tzen hobe­kun­tza zorrotza eta era­bi­li­ta­ko gaie­na, pro­duk­tuen iraun­gi­pen pro­gra­ma­tua­ren amaie­ra ain­tzat har­tze­ko bere irau­pe­na­ren luza­pe­na­re­kin, garraio­bi­de pri­ba­tua­ren jaitsie­ra han­dia, bero­te­gi-efek­tua­ren gasen zero isur­tzea­ren estra­te­gia urgen­tea, iso­la­men­du ter­mi­ko eta akus­ti­koa­ren poli­ti­ka, kan­po-mer­ka­ta­ritza­ren kon­trol zorrotza, hiper-kon­tsu­moa­ren arra­zio­na­li­za­zio bizia osa­su­ne­koa bar­ne, eko arau-urratzei isun gogorrak…

Oso modu kon­tzien­tean, Sozioe­ko­lo­gia­ren aur­pe­gi ezku­tuan oina­rri­tu gara, ingu­ru­gi­roa­ren kon­tser­ba­du­ris­mo­tik hara­go doa­na; pro­duk­zioa­ren, zir­ku­la­zioa­ren, sal­men­ta eta mer­kan­tzien sal­men­ta­ko infer­nue­tan sar­tze­ko, ira­ba­zi kapi­ta­lis­tan amai­tu­ko duen pro­ze­su oro­ko­rra. Eko-kapi­ta­lis­moak, kapi­ta­lis­mo ber­deak kon­tser­batsio­nis­moa­ren zati han­dia bere gain har deza­ke, bir­zi­kla­pe­na, gar­bi­ke­ta, etab, bes­te nego­zio baten bihur­tzen ditue­la­ko. Eko­so­zia­lis­moa­re­kin erla­zio dituen erre­for­men gas­tuek ia ezin dituz­te bere­gain har­tu, ira­ba­ziak murriz­ten dituztelako. 

Hel­bu­ru hone­tan aurre­ra egi­te­ko anto­la­tu­ri­ko herri-indar bat beha­rrez­koa da, agen­da sozia­la bar­ne-anto­la­men­du kon­tzien­te bate­kin ulertzeko,txostenaren hiz­ke­ta bigu­na era­bi­liz, agen­da nazio­na­la­ren fun­tsez­ko osa­gaia dena, bar­ne-zen­tzua ema­ten dio­na eta ez baka­rrik txan­po­na­ren bes­te aldea dena. Agen­da sozia­la espai­niar erre­for­mis­moa­ren eskue­tan utzi nahi ote dugu, kata­lu­niar inde­pen­den­tis­moak egin duen beza­la, bere agen­da nazio­na­la indar­tze­ko?: bi kasu­tan bere burua ezke­rre­kotzat har­tzen duen esta­tu-erre­for­mis­moak onu­ra ate­ra du. 

Doku­men­tuak esa­ten digu herri­ta­rrei bizitza dui­na, jasan­ga­rri eta demo­kra­ti­koa ber­matze­ko indus­tria­ren sol­da­ta­pe­koak, zer­bitzu publi­koen lan­gi­leak, enpre­sa­ri txi­kiak, pre­ka­ria­tu, etxe lan­gi­leak, koo­pe­ra­ti­bis­tak, neka­za­riak, auto­no­moak, inte­lek­tua­lak, pen­tsio­du­nak; zaba­la, plu­ra­la, sen­doa, eta era­gin­ko­rra den mugi­men­du inde­pen­den­tis­ta baten sor­ke­ta­ren alde egin behar dute­la. Esta­tu ere­du bat sor­tzean datza, edu­kia eta for­ma ema­ten joan­go dena, urratsez-urrats joan heinean. 

Azken hau mai­laz-mai­la­ko bila­kae­ra bat da, etor­ki­zu­ne­ko kon­pon­bi­de zehatzak lor­tze­ko pen­tsatzen ibil­tzeak ez due­la­ko zen­tzu handirik.

Bai­na iku­si izan dugu­nez, bizitza dui­na, jasan­ga­rria eta demo­kra­ti­ko batek bere beha­rrei eta han­ditzen ari diren gas­tuei aurre egi­te­ko balia­bi­de eko­no­mi­koak behar ditu. Gizar­te kapi­ta­lis­ta­ren bar­ne nola lor­tu? Bur­ge­sia, eus­kal bur­ge­sia ere, gero eta hase­rrea­go dago, putreen antze­ra hilotz gehia­go nahi dituz­te­la­ko. Esplo­ta­tua dagoen herriak, ira­ba­ziak, balo­reak, gain­ba­lioak, lan inda­rrak baka­rrik sor­tzen ditu: bur­ge­sia­ri gu geu esplo­tatzea utzi behar diogu,amorru osoz guz­tiz behar dugun gas­tu sozial eta publi­koen saihes­te­zi­nez­ko igoe­ra­ren aur­ka ez egi­te­ko? zelan pres­ta­tu behar dugu gure burua Eus­kal Esta­tua aurre­ra doan bitar­tean herria eta bur­ge­sia­ren arte­ko kla­se-borro­ka­ren area­gotzea­ri aurre egi­te­ko? oraintxe ber­tan, egun­go errea­li­ta­teei buruz­ko ezta­bai­da zabal­tzea beha­rrez­koa al da, eta ez baka­rrik etor­ki­zu­nean, edo etor­ki­zun horri itxa­ron behar dio­gu pasiboki?

Enpre­sa ertai­ne­ra­ko nola jaso­ko ditu­gun balia­bi­de eko­no­mi­koa­ri buruz­ko ara­zoa oraintxe ber­tan kon­pon­tzen hasi behar dugu? Eta hori egin, bes­te gizar­te beha­rrak plan­te­atu ezean?: osa­su­na, garraioa, hez­kun­tza, azpie­gi­tu­rak, jus­ti­zia, defen­t­sa,… Ez, ezin dugu, orain­dik ezin gara hor­taz ardu­ra­tu, gure ego­ne­zin­ta­su­na ezin dugu aurre­ra­tu, Abian txos­te­nak esa­ten digu­nez, ezta­bai­da bakoitza bere momen­tuan egin behar dela­ko. Txos­te­nan Eus­kal Esta­tua­ren ata­lean, zere­gin hauen eta bes­te batzuen ardu­ra­du­na, ezta­bai­da bakoitza bere momen­tuan eman behar dela gogoa­raz­ten digu, alfe­rri­ka­ko ezta­bai­de­tan kora­pi­la ez gai­te­zen.

Baiez­ta­pen hau poli­ti­ko­ki zeha­ro buro­kra­ti­koa da, mili­tan­tzia­ren adi­men sor­tzai­le eta era berean bote­re kri­ti­koa­ren gara­pe­ne­ra­ko oso kal­te­ga­rria. Nork era­ba­ki­ko ote du ezta­bai­da­tu behar dela, zeri buruz pen­tsa­tu behar den modu ire­kian, zer pro­po­sa­tu behar da alter­na­ti­ba moduan etor­ki­zun des­ber­di­nak ditue­na­ri erre­pa­ra­tuz: mili­tan­tziak, urteak eta urteak ezta­bai­datzen dara­matza­na bere egu­ne­ro­ko bizi­tan, edo zuzen­da­ritzak? Zer­ga­tik mili­tan­te­ek edo honen sek­to­reek, ezin dituz­te zalan­tzak, haus­nar­ke­tak, edo etor­ki­zu­na­ri buruz­ko dudak plan­te­atu, eta goi­ko bai­me­na­ri itxa­ron behar dio­te hori guz­tia egi­te­ko? Pun­tu hone­ta­ra aile­ga­tuz, Eus­kal Bidea­ri buruz­ko, Zutik Eus­kal Herria eta Abian ezta­bai­da­ri buruz egin izan ditu­gun azter­ke­tak kon­tuan izan­go ditugu…

Bere herria lagun­du nahi duen edo­zein era­kun­dek kon­pon­du behar duen beha­rre­ta­ko bat, bere sek­to­re kon­tzien­te eta ertai­ne­ko sek­to­reen zalan­tza eta ezi­ne­gon­ta­su­na­ren aurre­tik joan behar dela da; sis­te­ma­ti­koa den borro­ka teo­ri­koa, kul­tu­ra­la eta ideo­lo­gi­koa egi­nez, zapal­tzai­lea­ren mugi­men­duak sus­matze­ko, arra­zoiak ema­nez, kon­pon­bi­deak eta den­bo­ra labu­rrean auke­ra des­ber­di­nak iza­nez. Egi­tea­ri uko egi­ten badio eta eguz­kia­ri topa egi­ten jarraitzen badu, bere hau­tes­kun­de­ta­ko emaitze­tan sines­kor lo egi­ten badu, urru­ti­ko sek­to­reen sos­ten­gua gal­du­ko du, sek­to­re alda­kor eta zalan­tza­tie­nak dire­nen sos­ten­gua, ale­gia; bai­na bere pasi­bo­ta­su­nez jarraitzen badu, kon­tzien­tzia­tua­goak dau­den sek­to­reak ere urrun­du­ko dira. 

Sor­tu­ren zuzen­da­ritzak bere sorre­ra­tik behar hau mes­pre­zatzen ibi­li da, eta orain Abian txos­te­na­ren tal­de era­gi­lea akats ber­di­nean berri­ro ero­ri da: ez da ardatzez­ko ara­zo­rik ezta­bai­datze­ko unea, zuzen­da­ritzak utzi­ko dio­na­ri itxa­ron behar dio­gu, ez da ezta­bai­da hutse­kin den­bo­ra gal­du behar… 

Guk tal­de era­gi­lea­ri ez dio­gu kasu­rik egin­go eta berriak ez diren bes­te alter­na­ti­ba posi­bleak plan­te­atu­ko ditu­gu, gai­ne­ra hone­ta­ko askok, Ezker Aber­tza­lea­ren era­kun­de batzuen­gan­dik aur­kez­tuak izan dira, ira­ga­nean, borro­ka­ren beha­rrei pro­po­sa­me­nak egi­ten zirenean. 

Balia­bi­deen zati bat gehi­ko­rra den erre­for­ma fis­ka­la baten bidez jaso­ko da, iru­zu­rra eta ezku­tu­ko eko­no­mia­ri aurre egi­te­ko, kos­tuak, kapi­ta­lak ordain ditzan eta herria­ren alde­koak iza­te­ko; bes­te alde bat izan­go litza­te­ke, esta­tu aurre­ra­koie­kin jaso­ta­ko nazioar­te­ko zorra eta egiaz­ko nazioar­te­ko poli­ti­ka demo­kra­ti­ko bate­kin, Eus­kal Ban­ku Nazio­na­la­ren lagun­tza iza­nez eta atze­rri­tar kapi­ta­la­ren zer­ga bere­zie­kin bate­ra; bes­te batzuk, Marx-ek esa­ten zuen beza­la, gober­nu mer­ke baten bidez; bes­te batzuk, lan sozia­la eta koo­pe­ra­ti­boa­ren aztar­na­te­gi berriak sor­tuz, ber­ta­ko eta gizar­te­ra­tu­ko mer­ka­tuak, eko­no­mia gar­bia, sol­da­ta­pe­ko lana­ren den­bo­ra zorroz­ki murriz­tuz guz­tiok lan egin deza­gun gutxia­go lan egin, etab.

Apro­pos neu­rri des­ber­di­nak fase des­ber­di­ne­tan nahas­tu ditu­gu, bai­na egin dugu txos­te­na­ren zera horren amil­de­gi hori era­kutsi nahian, oraintxe ber­tan hasiz, neu­rri zehatzak aur­kez­ten ez ditue­na, eta aurre­ra doan hei­nean herriak bur­ge­sia­ri inpo­sa­tu­ko diz­kio­ten eten­ga­be­ko neu­rriak iza­nik. Mobi­li­za­zioa­ren inda­rrez, kla­se-borro­ka­ren bitar­tez inpo­satzea. Egin dugu, egin dai­te­kee­la fro­gatze­ko asmoz. Bai­na ohar­ta­ra­zi nahi dizue­gu, herri lan­gi­le­ria­ren beha­rrei kon­pon­bi­de zehatzak ema­ten has­ten denean, ia bereha­la, indar pro­duk­ti­boen jabe­go bur­ge­sa­re­kin topo egin­go dugu­la, esta­tu-jabe­goa baino gehia­go dena. 

Kiri­bi­la­ren zurrun­bi­lo­ra aile­ga­tuz, Abian doku­men­tuak jabe­goei buruz zer esa­ten duen azter­tu behar dugu, baka­rrik ira­ku­rri dugu­ne­rar­te aipa­men hau aur­ki­tu dugu. Eus­kal Sozia­lis­moa goi-mai­la­ko hel­bu­ru bat da, bidea sus­tatze­ko, zapal­kun­tza nazio­nal guz­tia erro­tik ken­tze­ko, kla­sez­koa zein gene­roz­koa izan­da, tres­na honek sus­trai­tik pro­duk­zio-bideen eta esku lana­ren esplotazioa/​zapalkuntzaren jabetza pri­ba­tua­ren nagu­si­ta­su­na­re­kin eza­ba­tu­ko due­na. Honen ondo­rioz, Eus­kal Erre­pu­bli­ka­ren sor­kun­tza eta erai­kun­tza, pro­ze­su eman­zi­patzai­lea da, eral­da­ke­ta sozia­le­ko proiek­tua, Eus­kal Sozia­lis­mo­ra tran­tsi­zio pro­ze­su bat(7.orr).

Kapi­ta­lis­moa­ren jato­rri­tik, esta­tu bur­ge­sek enpre­se­tan eskua sar­tu, ero­si, publi­koak edo esta­ta­lak bihur­tu, nazio­na­li­zatzean, etab… ez dute zalan­tza­rik izan, bere jabe­go pri­ba­tua­ren zati bat sakri­fi­katzean bes­te guz­tia sal­batze­ko, zati hori bur­ges­ki nazionalizatuz,beste guz­tia­ren one­ra­ko, kapi­ta­la­ren eskue­tan jarrai­tuz. Key­ne­sia­nis­mo eta sozial­de­mo­kra­zia­ren urte arra­kas­tatsue­tan, Biga­rren Gerra­te Mun­dia­la amaitze­ra­koan eta 70 hamar­ka­da baino lehen, esta­tu kapi­ta­lis­ta batzuk, bur­ge­sia­ren jabe­go pri­ba­tua­ren goi- mai­la­ko nazio­na­li­za­zio eta esta­ta­li­za­zio kote­ta­ra hel­du izan ziren, erren­ta­ga­rriak ez zire­nak edo orde­na demo­kra­ti­ko bur­ge­sa man­ten­tze­ko, nazio­na­li­zatzea kome­ni zen. 2008 eta 2010ean gober­nu yan­kiak enpre­sa kapi­ta­lis­ta han­diak nazio­na­li­za­tu egin zituen kri­si­tik ate­ratze­ra lagun­tze­ko. Dena kapi­ta­la­ren beha­rren men­pe dago oro­ko­rrean, kri­sial­di sozioe­ko­no­mi­ko baten tes­tuin­gu­ru bat edo bes­te kon­tuan hartuz. 

Hau dela eta, Abian doku­men­tuan dau­den hau beza­la­ko esal­di zalan­tza­ga­rriak egin­go ditu: pro­duk­zio bideen jabe­go pri­ba­tua­ren nagu­si­ta­su­na sus­trai­tik eza­batzea zein kla­se­ta­ko edu­kia izan behar duen jabe­go for­ma horrek argi­tu gabe ‑bur­ge­sa edo sozia­lis­ta- orain dau­ka­gu­na ordez­katzen due­na, baka­rrik, eguz­ki­ra topa egi­tea da, edo hai­zea­ren alde­ra txis­tua botatzea. Zer uler­tu behar dugu nagu­si­ta­sun kon­tzep­tua­re­kin? Bes­te jabe­go ere­due­kin zer egon behar ote da, bai­na ze ere­du dira hauek? Eran­tzun­go zai­gu gure kri­ti­ka, katua­ri bost han­ka bilatzea beza­la­koa dela, bai­na orain arte ger­tatzen dena da, bede­ratzi orrial­de­tan, jabe­go pri­ba­tua­ri buruz­ko aipa­men baka­rra dela hau, eta txos­te­na osoan azke­na izan­go da, oker ez bagau­de, ez dela­ko berri­ro ere aipa­tua iza­ten, orduan?

Abian doku­men­tuak pro­po­satzen duen eran­tzu­na da pilo­ta pilo­ta­le­ku­tik kan­po botaz, XXI.mendeko sozia­lis­moa-ri buruz­ko ezta­bai­dan babes­tu­ko dire­la: Gure hel­bu­rua Eus­kal Sozia­lis­moa da, idio­sin­kra­sia­ri eta gure herria­ri dago­kien gizar­te, poli­ti­ka eta kul­tu­ral ezau­ga­rrie­ta­ra ego­ki­tu­rik dagoe­na. Hau da, komu­ni­ta­te-ehu­nean oina­rri­tu­ri­ko sozia­lis­moa­ren ere­du bati buruz dihar­du­gu, auto­an­to­la­kun­tza joe­ra eta men­dean zehar Eus­kal Herria bereiz­tu duen elkar­tze-era­gi­na. XXI. men­de­ko sozia­lis­moa­ren para­me­troe­tan kokatzen dugu gure burua, eta hori dela eta, sozia­lis­moa demo­kra­zia­ren era­ba­te­ko erra­di­ka­li­za­zioaz azter­tu­ko dugu (8.orr).

V. Asan­bla­da­ren aurre­ra pau­so­rik han­die­na, oro­ko­rrean eta 1966 – 1967. urte­ta­ra murriz­tu ezean, Eus­kal Herria, kla­se-borro­ka­ren ere­mu auto­no­moa zela fro­gatzea izan zen, sozia­lis­mo aber­tza­leak, eus­kal lan­gi­le­riak pai­ratzen duen kla­sez­ko zapal­kun­tza nazio­na­la­ren his­to­riaz zehaz­tu­ri­ko itxu­ra eta adie­raz­pen pro­pioak ditu; Mel­bour­ne, Kio­to, Gua­da­la­ja­ra edo Bue­nos Aires-en dau­de­ne­ta­tik des­ber­di­nak dire­nak, esa­te­ra­ko. Hala ere, ere­mu auto­no­moak bere bar­ne-mui­nean pro­duk­zio kapi­ta­lis­ta­ren modu­ra datxe­kien oina­rriz­ko kon­trae­san ber­di­nak dira, herrial­de haue­ta­ko kan­po-adie­raz­pe­nen men­pe dau­de­nak. Objek­ti­boak diren bar­ne ‑kon­trae­san hauek azal­tzen diren moduak, mun­du­ko kapi­ta­lis­mo kon­kre­tu guz­tie­tan arrun­tak eta behar­tuak dire­nak, nahi iza­nez edo ez, fin­lan­dia­rra, kon­go­koa, eus­kal­du­na, yan­kia edo indo­ne­sia­rra, esa­te­ra­ko, ere­du zehatz horiek bar­ne kla­se borro­ken his­to­rie­ta­tik eta kan­po pre­sio eta era­soen­gan­dik jaio egin­go dira.

Kla­se-borro­ken ere­mu auto­no­moak azal­du­ko du, eus­kal sozia­lis­moak herri guz­tien borro­ka erra­di­ka­len­gan­dik ikas deza­ke­la eta hori egi­tea behar due­la, pla­ne­ta osoan zapal­kun­tza­ren mui­ne­ra doa­ze­nak aman­ko­mu­ne­ko zapal­kun­tza inpe­ria­lis­tei aurre egi­ten die­te­nak dire­la­ko: Boli­bian eta Kalaha­rin par­te­ka­tu­ta­ko onda­reen defen­t­sa eta berres­ku­ratzea, Ate­na­sen eta Bal­ti­mo­ren lokal eta enpre­sen berres­ku­ratzea, Puer­to Ricon eta El Aaiú­nen borro­ka kul­tu­ra­la, ema­ku­meen lan­gi­le­ria Mani­lan eta Bel­fas­ten, gre­bak Lon­dre­sen eta Mexi­kon… Zapal­kun­tza­ren mui­na­ren kon­tra­ko borro­kak dire­nez herri guz­tie­ta­ra­ko balio­ga­rriak dira. Bai­na gure lan­gi­leen nazioan zalan­tza­ga­rria ez den bere ego­ki­ga­rri­ta­su­na baiez­ko­rra izan­go litza­te­ke gure beha­rrei balio­ga­rria eta uni­ber­tsa­la dena mol­datzen ikas­ten badugu.

Abian txos­te­nak, Ezker Aber­tza­leak zen­tzu hone­tan izan duen gai­ta­su­na (6.orr) onar­tu­ko du, bai­na V. asan­bla­da­ren bidea jarrai­tu­ko balu, urrats erral­doia eman izan­go luke, borro­ka guz­tiak eza­gu­tu eta defi­ni­tuz, bar­ne lotu­ra iza­nik, jabe­go bur­ge­sa­ri aurre egi­ten dio­te­la iza­nik: inde­pen­den­tzia errea­la ego­tea ezi­nez­koa da jabe­go bur­ge­sa bada­go. Era hone­tan, Abian txos­te­nak fun­tsez­ko ezta­bai­da­ren pilo­ta­le­ku­tik ihes egin­go du XXI. men­de­ko sozia­lis­moa dena­ri buruz­ko ber­tsioen nahas­ke­ta­ra joz. 

Gu geuk esa­ten dugu­na da, XXI. men­de­ko sozia­lis­moa defi­nitzen due­na, XIX.mendeko sozia­lis­moak lan­du egin zue­la eta geroa­go XX. men­de­ko sozia­lis­moak abe­ras­tu zuen, eta ezta­bai­da­ren sor­te­rri geo­gra­fi­koan arre­ta jar­tze­ko, Lati­noa­me­ri­kan, Kuba­ko Iraul­tza­ren lor­pen nagu­sia izan zen 1959 eta 1961. urte­ren bitar­tean sozia­lis­moa alda­rri­ka­tu zenean eta indar pro­duk­ti­boen jabe­kun­tza sozia­lis­ta agin­du zenean. Hau izan da Kuba­ko Iraul­tzak, garai­tua ez iza­tea lor­tu duen arra­zoia, XXI. men­de­ko sozia­lis­moa­ren kuba­tar bes­te ber­tsioak zapal­duak izan diren bitar­tean, ez dira Kuban lor­tu dene­ra aile­ga­tu, eta bere nora­bi­dea ez badu­te zuzen­tzen porrot egi­tea­ren bidean daude.

Espe­rien­tzia his­to­ri­koa esal­di hone­ta­ra labur­bil­du­ko da: XXI. men­de­ko sozia­lis­moa­ren para­me­troe­tan kokatzen dugu gure burua eta, horre­ga­tik, sozia­lis­moa demo­kra­zia­ren erra­di­ka­li­za­zio osoz ikus­ten dugu, esal­di labur­bil­du hau balio­ga­rria litza­te­ke demo­kra­zia erra­di­ka­lez indar pro­duk­ti­boen sozia­li­za­zioa uler­tu­ko balitz, komu­nis­mo­ra­ko bidean ger­tae­ra kua­li­ta­ti­bo gisa; bai­na nahas­ke­ta ideo­lo­gi­ko hut­sa da, demo­kra­zia erra­di­ka­la demo­kra­zia sozia­lis­ta­re­kin lotzen duen lotu­rak zein­tzuk diren zehaz­ten ez bada, eta pro­duk­zio bideen buru­ja­betza sozia­lean bai­ta ere.

Txos­te­nan azter­tze­ko geratzen dena­ren artean, bes­te aipa­men bat, iru­di­men asko­re­kin jabe­go sozia­lis­ta­ren dea­brua­ren beza­la­ko modu lotsa­ga­rri eta elip­ti­koa beza­la uler­tua izan dai­te­kee­na topatzen da: Eus­kal Sozia­lis­moa ere­du kapi­ta­lis­ta patriar­ka­la­ri alter­na­ti­ba inte­gra­la dugu: gutxien­goa­ren onda­su­nen pila­ke­ta­ren ordez, abe­ras­ta­su­na­ren bidez­ko bana­ke­ta; kapi­ta­la­ren dik­ta­du­ra eko­no­mi­koa­ren ordez, komu­ni­ta­tea­ren zer­bitzu­tan ehun eko­no­mi­koa; ingu­ru­gi­roa­ren esplo­ta­zio basa­tia­ren ordez, natu­ran inbri­ka­tu­ri­ko eko­no­mia; tras­na­zio­na­len gai­len­ta­su­na­ren ordez, herrien subiro­ta­su­na; eten­ga­be­ko gerra­teak sor­tzen dituen inpe­ria­lis­moa­ren ordez, nazioar­te­ko soli­da­ri­ta­tea eta bakea, elka­rren arte­ko herrien erres­pe­tuan oina­rri­tu­ri­koa (8.orr).

Lehe­nen­goa­ri nahi dugun ize­na eman­go dio­gu: buru­ja­betza kolek­ti­boa, komu­na­la, asan­blea­rioa, hori­zon­ta­la, demo­kra­ti­koa, onda­re komu­nak, etab…, zehaz­ta­pen han­di­rik gabe orain; eta biga­rre­na­ri nahi dugun ize­na eman­go dio­gu bai­ta ere; bur­ge­sa­ri, bai­na las­ter bezain pron­to, nahi iza­nez gero ala ez, etsai amo­rra­tuak diren jabe­go bi ere­du hauek hil­tze­raino tal­ka egin­go dute. Berez, fun­tsez­koa dena ger­tatzen ari da, era hone­tan uler­tuz edo ez, gre­ba bakoitzean, sol­da­ta eta gizar­tea­ren alda­rri­ka­pen bakoitzean, borro­ka poli­ti­ka bakoitzean guz­tien sin­te­sia bait dela hau- zer­ga­tik Ertzain­tza­ren eza­batze­rik ez eska­tu, kapi­ta­lis­mo eus­kal-espa­nia­rra­ren indar erre­pre­si­boa iza­nik?-, gaz­tetxe bakoitza­ren berres­ku­ratzean, erre­pre­sio glo­ba­la­ren sala­ke­ta bakoitzean, etab… onar­tzea­ri bel­du­rra dio­gu? Mili­tan­tzia kon­tzien­tzia­tua behar dela onar­tze­ko bel­du­rrik, jabe­go ere­du des­ber­di­nen ere­du anta­go­ni­koak dau­de­la onar­tzen bal­din bada? Alia­tu poli­ti­ko posi­bleak hase­rretze­ko bel­du­rrik ote…?

Hori holan izan­da, azal­pen arin hauek eman­da, Sor­tu­ren egu­ne­ko zuzen­da­ritzak jarraitzen duen ildo estra­te­gi­koa indar­tzen duen para­gra­fo bat aur­ki­tu dugu orain dela bost urte, eta janz­ke­ra erre­for­mis­ta murriz­tue­kin aur­kez­ten ditu, euro­ko­mu­nis­ta­goak ema­ten dute sozial­de­mo­kra­ti­koak baino. Gogo­ratze­ko asmoz, aipa­tu­ko dugun para­gra­fo­ak Por­tu­ga­le­ko Alder­di Komu­nis­ta­re­kin pare­ko­ta­sun harri­ga­rria du iraul­tza demo­kra­ti­koa eta nazio­na­la tesia­re­kin 1970.urteko hamar­ka­da­ren erdian, eta Ita­lia­ko Alder­di Komu­nis­ta­ren euro­ko­mu­nis­mo ber­tsio erra­di­ka­le­kin, Arnal­do Ote­gik gorai­pa­tua, eta Espai­nia­ko Alder­di Komu­nis­ta­re­nak des­ager­tze­ko dagoenean: 

Eus­kal Sozia­lis­moa erai­kitzen joan­go gara modu dia­lek­ti­koan, pro­ze­su sozia­le­tan dimen­tsio berriak mia­tuz eta gara­tua­goak dau­den pro­po­sa­men teo­ri­koa­goak eta prak­ti­koa­goak kon­tuan har­tuz. Ezker Aber­tza­lea indar­tsu sen­ti­tu behar da, hurren­go hamar­ka­de­ta­ko erron­ken aurrean, gure herrian kul­tu­ra eta ere­du sozia­lei eran­tsi­ta­ko Eus­kal Sozia­lis­moa egi­tu­ratze­ko, bizitza ere­mu guz­tien demo­kra­ti­za­zio erra­di­ka­la eta alda­ke­ta estruk­tu­ra­la­ren pro­ze­su bat aurre­ra era­ma­te­ko (…) inde­pen­den­tis­moa eman­tzi­pa­zio sozia­le­ko proiek­tu bat da, ahal­dun­tze pro­ze­su sen­do bat eta herri- seg­men­tu zaba­len mobi­li­za­zioa, gizar­tea­ren poli­ti­za­zio pro­ze­su oro­ko­rra, hau da, jokae­ra buru­ja­bean oina­rri­tu­ta­ko iraul­tza demo­kra­ti­koa (8.orr).

Para­gra­fo hau ira­kur­tzen badu­gu, tes­tuin­gu­ru­tik kan­po eta iso­la­tu­rik, Sor­tu­ren zuzen­da­ritza­ren orain­go nora­bi­de teo­ri­ko-poli­ti­ko­tik, bere itxu­ra erra­di­ka­la­ren ero­so­ta­su­nean jau­si gin­tez­ke, bai­na his­to­ria­ren argi kri­ti­koa­ren men­pe azter­tuz, ez due­la ezer ere esa­ten aditze­ra eman­go dugu. Hitz honen azal­pe­nei hementxe amaie­ra eman­go die­gu hurren­go ema­nal­die­tan bere edu­kia azter­tze­ra buel­ta­tu behar garelako. 

Petri Reka­ba­rren

2016ko ekai­na­ren 6a