Arra­ka­lak haus­po­tu, etor­ki­zu­na piz­tu /​Avi­ve­mos el pre­sen­te para ganar el futuro

Garai naha­siak dato­ze­la ema­ten du gure Eus­kal Herri txi­ki honen bai­tan are txi­kia­goa den ezker mugi­men­dua­ren­tzat. Naha­siak iza­tea­ga­tik inter­es­ga­rriak ere izan dai­tez­kee­la pen­tsa­tu behar­ko dugu. Hein han­di batean uler­ga­rria da ziklo poli­ti­ko berria­ren tau­pa­dek, hasie­ra­koek behin­tzat, bar­ne gataz­ka­ren zala­par­ta sor­tzea; epe luze­ra jo deza­keen ziklo berri baten ire­kie­ran gau­de eta orain ezar­tzen ditu­gun oina­rriek hurren­go hamar­ka­de­ta­ko jar­dun poli­ti­koa bal­din­tza­tu deza­ke­te. Asko dago jokoan, beraz, Eus­kal Herria­ren aska­ta­sun osoa­ren alde borro­kan jarrai­tu­ko dugu­non­tzat. Zer gal­du ere badu­gu; azken 50 urtee­tan meta­tu­ta­ko indar poli­ti­koa, herri borro­ka­la­ri beza­la bizi­rau­tea ber­ma­tu due­na, bar­ne guden ondo­rioz behin beti­ko gal­tze­ko arris­kua. Ale­gia, Euro­pan zehar ohi­koe­giak diren ezker mugi­men­du era­bat ato­mi­za­tu eta sozial­ki hutsal horie­ta­ko bat beza­la amaitze­ko arriskua.

Arris­kuak arris­ku, ukatze­rik ez dago aba­gu­ne his­to­ri­ko batean mur­gil­du­ta gau­de­la. Hala­koe­tan, «zer egin?» gal­de­ra­ri eran­tzun ego­kie­na ema­tea ezin­bes­te­koa da; estra­te­gia marraz­te­ra­ko orduan hurren­go urtee­ta­ko gakoak modu zorrotze­nean asmatzea. Zen­tzu horre­tan, pano­ra­ma argitze alde­ra, guz­ti honen abia­pun­tua iden­ti­fi­katzea kome­ni­ga­rria litza­te­ke. Zer esa­nik ez dago, 50 urte opa­ro iraun zituen aurre­ko zikloa­ri dena zor dio­gu­la; guk, orain eta hemen, herri honen alde borro­katzen jarraitze­ko auke­ra, bidean dena eman izan duzue­noi eta dihar­du­zue­noi esker baino ez da posi­ble izan. Zuek utzi­ta­ko arras­to iraul­tzai­lea bilatzen gau­den hone­tan, zuen oroi­me­nak argi­tu­ko digu bidea.

Non gal­du dugu, bai­na, iraul­tza­ren arras­to hori? Argi dago, momen­tu zehatz batean, Eus­kal Nazio Aska­pe­ne­ra­ko Mugi­men­dua estra­te­gi­ko­ki agor­tu egin zela eta bere burua berras­matze­ko gai­ta­su­nik gabe norae­za nagu­si­tu zela bere bai­tan. Hurren­go batean sakon­du­ko dugu porro­ta­ren non­dik nora­koen azter­ke­tan (noiz has­ten den, nola ema­ten den, zer­ga­tik ema­ten den…), bai­na zalan­tza­rik gabe esan deza­ke­gu 2000. urte­ko lehen hamar­ka­dan jada ENAM-ek bere azken momen­tuak bizi izan zitue­la. Porro­ta­ren ondo­tik, des­ar­ti­ku­latzea eto­rri zen eta hemen egon lite­ke egun­go egoe­ra uler­tze­ko gakoe­ta­ko bat: ez zen baka­rrik borro­ka arma­tua­ren des­man­te­la­zioa eman; pro­ze­su iraul­tzai­lea­ren ondo­ren­gotza ber­ma­tu zeza­keen egi­tu­ra orga­ni­za­ti­bo eta teo­ri­koa ere des­man­te­la­tu zen era­bat. Horre­la, sozial­de­mo­kra­ziak kon­trol poli­ti­koa har­tu eta Ezker Aber­tza­lea­ren egi­tu­ra guz­tiak erre­for­ma­ren koor­de­na­de­tan koka­tu zituen. Honek ondo­rio argi bat eka­rri zuen; estra­te­gia iraul­tzai­lea­ren alboratzea.

Bai­na eus­kal jen­dar­tean bada­go orain­dik iraul­tzan sines­ten due­nik. Hori ukatze­rik ez dago. Nos­tal­gi­koak ote? Uto­pi­koak agian? Ames­la­riak? Gure ustez, iraul­tzai­leak, bes­te­rik gabe. Hitz horrek duen pisu eta ardu­ra his­to­ri­ko guz­tia­re­kin. Eta iraul­tza­le orok, ezer baino lehen, bere burua­re­kin topo egin behar­ko du. Esa­te­ra­ko, ENAM-en porro­ta­ri dago­kio­nez, erre­for­mis­moa­ren jokal­dia ana­li­za­tu baino, sozia­lis­mo aber­tza­le iraul­tzai­lea­ren huts egi­tea uler­tu behar­ko genu­ke, hor bai­ta­go porrot his­to­ri­koa­ren gakoa. Hein han­di batean, proiek­tu iraul­tzai­leak bere hel­bu­ruak betetze­ko gai­ta­sun ezak era­gin zuen ENAM-en desegi­tea; erre­for­mis­moak aba­gu­nea behar beza­la pro­bes­ten baino ez zuen jakin izan, bes­te­rik ez. Zein­tzuk dira, beraz, sozia­lis­mo aber­tza­le iraul­tzai­lea­ren huts egi­teak? Zein­tzuk kolap­so estra­te­gi­koa­ren arrazoiak?

Gehie­gi­tan, ordea, kon­tra­ko bidea har­tzen dugu eta bes­teen gabe­ziak zerren­datzen has­ten gara. Nor­be­ra­ren ahu­le­zien tamai­na­koa da bes­teen akatse­tan ikus­mi­ra jar­tze­ko joe­ra. Horre­ga­tik, egun «ofi­zial» beza­la izen­datzen den Ezker Aber­tza­lea­ri gure azken erre­fe­ren­tzia: gure bideak, momen­tuz behin­tzat, bana­tu­ta doaz, egun­go tes­tuin­gu­ruan ezi­nez­koa dela­ko ildo estra­te­gi­ko bate­ra­tua garatzea. Ikus­pe­gi ezber­di­ne­ta­tik egin­go dio­gu aurre Eus­kal Herria­ren alde­ko borro­ka­ri eta asko­tan tal­kak sor­tu litez­ke gure artean, bai­na horrek ez du esan nahi etsai beza­la iden­ti­fi­katzen ditu­gu­nik, inon­dik inora. Etsai nahi­koa ditu dagoe­ne­ko Eus­kal Herriak. Horre­ga­tik, erres­pe­tuz­ko harre­ma­na da elka­rri zor dio­gu­na; bakoitzak bere bidea­ri ekin, joko ziki­nak alde bate­ra utzi eta ahal den neu­rrian gure arte­ko zubiak hautsi gabe man­ten­du behar­ko geni­tuz­ke. Zen­tzu horre­tan, uler­tu behar­ko genu­ke iraul­tzai­lea ez den anto­la­kun­de edo mugi­men­du bati ezin dio­gu­la iraul­tzai­lea iza­tea exiji­tu; iraul­tzai­leon pro­gra­ma poli­ti­koa bete­ko dute­la edo bete «behar­ko» luke­tee­la pen­tsatzea frus­tra­zio itu­rri baino ez da izango.

Eta hemen has­ten da iraul­tzai­le orok bete behar­ko lukeen bene­ta­ko lehe­nen­go ari­ke­ta; ohi­koa dau­ka­gun begi­ra­da­ren noranz­koa alda­tu eta bes­teek egi­ten dute­na epaitze­tik, gure barru­ra begi­ra jar­tzea. Proiek­tu iraul­tzai­lea mai­la sozia­lean gau­za­ga­rria dela era­kutsi behar­ko dugu, eta hori, ozto­po­ak ozto­po, gure ardu­ra baino ez da izan­go. Ez hori baka­rrik; gau­za­tu ere, gau­za­tu behar­ko dugu. Edo, gutxie­nez, horre­ta­ra­ko asmo irmoa era­kutsi. Bide iraul­tzai­lean sines­tu eta horri bizitza eskai­ni behar­ko dio­gu, iraul­tzai­lea­re­na ere bai­ta fedez­ko hau­tua; arra­zio­na­li­ta­te posi­ti­bis­ta­tik hara­ta­go, ezin gare­la­ko bal­din­tza obje­ti­boak noiz eto­rri­ko zain egon. Bizi hau­tua da, hor­taz, iraul­tzai­leak egi­ten due­na; ez da hone­tan edo bes­tean mili­tatze­ko era­ba­ki par­tzia­la, eta, horre­ga­tik, bere bai­tan dara­ma uka­zioa­ren onar­pe­na. Boron­da­tez­ko uka­zioa da, bai­na; sis­te­ma ustel batean hutsik sen­titzen dugun bizitza eza­ren uka­zioa, ale­gia. Eta honek ate bat ire­kitzen du; hutsik dagoe­na esa­nahi askatzai­lez betetze­ko auke­ra. Guz­ti honen­ga­tik, bar­ne­ra jarri beha­rre­ko begi­ra­da hori ez da baka­rrik kolek­ti­bo­ki egi­te­koa, nor­ba­na­koak ere egin beha­rre­ko ari­ke­ta da. Nor­ba­na­koa kolek­ti­boan txer­ta­tuz gau­zatzen dela­ko iraul­tza sozia­la, nor­ba­na­koa­ren egoa disol­ba­tuz eta gu guz­tion gogoa kolek­ti­boa­ren mese­de­ta­ra jarriz. Hone­kin, iraul­tzak izan behar duen zen­tzu sozial oro­ko­rra ere marraz­ten da; sis­te­ma kapi­ta­lis­ta eta patriar­ka­la­ren erroan dagoen jabetza pri­ba­tua­ren abo­li­zioa, hain zuzen ere. Guk komu­nis­moa deitzen dio­gu horri.

Sis­te­ma kapi­ta­lis­ta, domi­na­zio sis­te­ma his­to­ri­ko beza­la, jabetza pri­ba­tua­ren gai­nean erai­ki­ta­ko sin­te­si sozial beza­la uler­tzen dugu. Bere bai­tan, jabetza for­ma horren ara­be­ra erai­ki­ta­ko sis­te­ma juri­di­ko, poli­ti­ko, eko­no­mi­ko eta ideo­lo­gi­koak fun­tzio nagu­si eta zehatz bat betetzen du: bur­ge­siak, kapi­ta­la­ren jabetza due­nak (sozial­ki esan­gu­ratsua den jabetza), gai­non­tze­koen lana bere­ga­na­tu eta bote­re sozia­la ete­nik gabe meta­tu ahal iza­tea. «Gai­non­tze­ko» horiek lan­gi­leak gara, des­ja­be­tuon kla­sea, mer­kan­tzien zir­ku­la­zio­ra gure lan indar bilu­zia aur­kez­tu baino ezin dugu­nak egin. Inpo­sa­tua zai­gun posi­zio sozial horre­tan harra­pa­tu­rik, burutzen dugun lana­ren zati bat baino ez zai­gu ordain­tzen, sol­da­ta beza­la aur­kez­ten zai­gu­na. Ekoiz­ten dugun abe­ras­ta­sun sozia­la­ren gai­non­tze­koa bur­ge­siak bere­ga­natzen du gain­ba­lioa­ren apro­pia­zioa­ren bitar­tez. Asko­tan begi­bis­ta­koa ez den arren, lapu­rre­ta modu nor­ma­li­za­tu eta «lega­lean» ema­ten bai­ta, bur­ge­sak sis­te­ma­ti­ko­ki apro­piatzen du lan­gi­leok ekoiz­tu­ta­ko abe­ras­ta­sun sozia­la. Finean, kapi­ta­la­ren jen­dar­tean, lan­gi­leok kolek­ti­bo­ki sor­tu­ta­koa, lega­li­ta­te bur­ge­sak jabetza pri­ba­tu kapi­ta­lis­ta bila­katzen du. Hori da kapi­ta­lis­moak bere bai­tan gor­detzen duen kon­trae­san nagu­sia, gain­di­tu ezin­go duen esplo­ta­zioz­ko harre­ma­na, egi­tu­raz­ko bio­len­tzia. Jaio zene­tik gaur egu­ne­ra arte horre­la izan da, eta sis­te­ma sozial beza­la era­bat deu­sez­tatzen ez den arte, horre­la iza­ten jarrai­tu­ko du.

Bai­na egun­go kapi­ta­lis­moan bes­te­la­ko zapal­kun­tzak ere ema­ten dira, eta horien artean patriar­ka­tuak ema­ku­meo­ki­ko era­gi­ten due­na azpi­ma­rra­tu nahi dugu. Esplo­ta­zio sis­te­ma honek jato­rri aurre­ka­pi­ta­lis­ta badu ere, ondo baino hobe­to jakin du moder­ni­ta­te kapi­ta­lis­ta­ra ego­kitzen eta mugi­men­du femi­nis­ten hamar­ka­de­ta­ko borro­kei esker, inoiz baino argia­go geratzen da egun­go jen­dar­tea goi­tik behe­ra zehar­katzen jarraitzen due­la patriar­ka­tuak. Fun­tsean, jabetza pri­ba­tua­re­kin ere badu zeri­ku­sia; oina­rrian, ema­ku­mea gizo­na­ren jabetza­ren mugen bai­tan uler­tzen bai­tu. Apro­pia­zio patriar­kal hori ema­ku­meen lana­ren gai­nean eman dai­te­ke, bai­ta haien gor­putze­tan ere, eta hamai­ka adi­bi­de­ren bitar­tez adie­raz­ten da: enpre­sa­ri batek ema­ku­mea­ri lan bera egi­tea­ga­tik gutxia­go ordain­tzen dio­nean edo ema­ku­meak lan inda­rra lan­pos­tu femi­ni­za­tu eta pre­ka­rioa­goe­tan sal­tze­ra behar­tu­ta dau­de­nean. Bai­ta gizon lan­gi­leak bere emaz­teak etxean egin­da­ko lan erre­pro­duk­ti­boa­ren ordain­ke­ta (sol­da­ta), indi­bi­dual­ki jasotzen due­nean ere. Eta nola ez, ema­ku­me guz­tiak, jen­dar­te patriar­kal batean ema­ku­me beza­la sozia­li­za­tuak iza­tea­ga­tik, eten­ga­be pai­ratzen duten bio­len­tzia fisi­ko eta psi­ko­lo­gi­koa; bortxa­ke­tak, erail­ke­tak, mes­pretxuak, gutxiespena…

Pun­tu hone­ta­ra hel­du­ta, nola eutsi jen­dar­te kapi­ta­lis­ta eta patriar­ka­la­ren abo­li­zioa­ri? Zein da gure pro­gra­ma iraul­tzai­lea? Hasie­ran esan badu­gu iraul­tzai­le oro­ren lana barru­ra begi­ratzea dela, kan­po­ra begi­ratzeaz ere ezin gara ahaz­tu. Horre­ta­ra­ko, begi­ra­da ortzi­mu­gan kokatze­ko gai izan behar­ko gina­ke, iraul­tza ez dela­ko egun bate­tik bes­te­ra eman­go den eztan­da sozia­la. Eztan­da sozial beza­la uler­tzea ere, zei­na­ren ondo­ren sin­te­si sozial berria «logi­ko­ki» argitzen den, iraul­tza­ren ikus­pe­gi erre­duk­zio­nis­ta eta deter­mi­nis­ta onar­tzea litza­te­ke. Iraul­tza pro­ze­su beza­la uler­tzen dugu, momen­tu­ren batean mai­la sozia­lean gau­za­tu dai­te­kee­na, bai­na gaur­da­nik egi­ka­ritzen hasi behar dugu­na. Hots, bide iraul­tzai­leak bere bai­tan hel­bu­rua bar­ne­bil­du behar­ko du; iru­di­katzen dugun etor­ki­zu­nez­ko bizitza aske horren edu­kiak gaur­da­nik gor­puz­ten hasi behar­ko gara. Horre­ga­tik, bere­bi­zi­ko garran­tzia dute egu­ne­ro eman­go ditu­gun pau­su txi­kiek, horiek ere pro­ze­su iraul­tzai­lea­ren osa­gai esen­tzia­lak dire­la­ko. Honen­bes­tez, iraul­tza ibil­ke­ra bat da, eta, nola ez, nora­bi­de bat, ikus­pe­gi estra­te­gi­ko bat; egun ema­ten ditu­gun pau­su txi­kiak nora­bi­de ego­kian ema­ten ditu­gu­la ziur­ta­tu­ko digun estra­te­gia hain zuzen ere. Hau da jar­dun iraul­tzai­lea uler­tze­ko dau­ka­gun begirada.

Hor­taz, jomu­ga iden­ti­fi­ka­tua dugu: inola­ko zapal­kun­tza eta kla­se sozia­lik gabe­ko sis­te­ma sozia­la; jen­dar­tea osatzen dugun kideon bizitza aska­ta­sun errea­lean gara­tu­ko dela ber­ma­tu­ko duen sin­te­si sozial berria. Gurean, ortzi­mu­ga­ko hel­bu­ru estra­te­gi­ko hori Eus­kal Komu­na Sozia­lis­ten Erre­pu­bli­ka­ren erai­kun­tzan kokatzen dugu.

Bide horre­tan, epe labu­rrean gau­za­tu dai­tez­keen bi hel­bu­ru aurrei­kus dai­tez­ke; borro­ka­ren jarrai­kor­ta­su­na eta mugi­men­dua­ren des­pa­triar­ka­li­za­zioa. Lehe­nen­goa­ri dago­kio­nez, age­ri­koa da borro­ka tra­di­zioa gal­tze­ko arris­ku nabar­me­na daka­rre­la egun­go tes­tuin­gu­ruak. His­to­ria­ren tau­pa­dak eta hari gorria gal­tzeak norae­za eka­rri deza­ke eta horre­ga­tik ezin­bes­te­ko abia­pun­tu beza­la ikus­ten dugu belau­nal­dien arte­ko haus­tu­ra gain­ditzea. Borro­ka komu­ni­ta­tea berre­rai­ki, belau­nal­dien arte­ko lotu­rak man­ten­du, izan gare­na ira­katsi eta egin­da­ko akatsak onar­tze­ko pres­tu­ta­su­na era­kus­tea da gure egi­te­koa. Ira­ga­nik gabe­ko orai­nak etor­ki­zu­nik ez due­la­ko. Biga­rren hel­bu­rua­ri dago­kio­nez, patriar­ka­tua mai­la sozia­lean exis­titzen den zapal­kun­tza for­ma iza­nik, uler­tze­koa da guta­ri­ko bakoitzak patriar­ka­tua­ren isla iza­tea gure bai­tan. Beraz, ara­zo sozia­la den hei­nean, mugi­men­du iraul­tzai­leak berak duen ara­zoa ere bada. Esa­te­ra­ko, asmo iraul­tzai­le­rik zin­tzoe­na duen gizo­nak ere, bere izae­ra­ren par­te ditu jarre­ra patriar­kal eta matxis­tak; errea­li­ta­te hori inola­ko kon­ple­xu­rik gabe onar­tze­ko gai izan behar­ko gara. Ziu­rre­nik, gure per­tso­na­li­ta­tea­ren zuta­beak kolo­kan jarri­ko ditu des­pa­triar­ka­li­za­zio lane­tan has­teak, bai­na ez dugu zer­tan bel­du­rrik izan. Pro­ze­su iraul­tzai­lea­ren bai­tan egi­ni­ko lan­ke­ta, nora­bi­de ego­kian egi­ten bada (nor­ba­na­ko­tik kolek­ti­bo­ra doan nora­bi­dean), ezin­bes­tean emaitza eman­ko­rrak izan­go ditu.

Honen­bes­tez, ezer gutxi dau­ka­gu gehitze­ko gaur­koan. Hurren­go hila­be­tee­tan aipa­tu gai ezber­di­ne­tan sakon­tze­ko auke­ra izan­go badu­gu ere, abia­pun­tu beza­la argi dugu egi­tu­raz­ko bio­len­tzia, zapal­kun­tza eta domi­na­zioan oina­rri­tu­ta­ko sis­te­ma batean bizi gare­la; 2019. urtean, orain­dik ere, sis­te­ma kapi­ta­lis­ta eta patriar­ka­la­ren bio­len­tzia­pean bizi gara. Gure kasuan, gai­ne­ra, bio­len­tzia hori ez da edo­zein leku­tan ema­ten: espai­niar eta fran­tziar esta­tuek zapal­du­ta­ko Eus­kal Herrian ema­ten da. Hamar­ka­da luzez borro­ka­tu izan den Eus­kal Herrian; odol eta malkoz bus­ti­ta­ko lurrean. Bada, bere seme-ala­ben odol eta malkoak isur­tzen iku­si dituen herri honek ezin dio aska­ta­su­na­ren bidea­ri uko egin, ezin die his­to­ria­ren tau­pa­da hotsei muzin egin. Guz­ti honen­ga­tik, guk, hemen eta orain, iraul­tza­ra­ko kon­pro­mi­soa berres­ten dugu. Sozia­lis­mo aber­tza­le iraul­tzai­lea­ren leku­koa har­tu eta inde­pen­den­tzia sozia­lis­ta­rantz eki­te­ko deter­mi­na­zio osoa­ren beha­rra dugu.

Aska­ta­su­na hel­bu­ru, iraul­tza hauspotu.

Haus­poa

2019ko irai­la­ren 24an

Itu­rria: https://​www​.argia​.eus/​p​l​a​z​a​/​h​a​u​s​p​o​a​/​a​r​r​a​k​a​l​a​k​-​h​a​u​s​p​o​t​u​-​e​t​o​r​k​i​z​u​n​a​-​p​i​ztu